Iran đã cung cấp cho Nga một số lượng lớn phi đạn đạn đạo đất đối đất mạnh mẽ, sáu nguồn tin nói với Reuters, cho thấy sự hợp tác quân sự giữa hai quốc gia bị Mỹ trừng phạt.
Ba nguồn tin Iran cho biết, Iran cung cấp khoảng 400 phi đạn bao gồm nhiều phi đạn thuộc dòng vũ khí đạn đạo tầm ngắn Fateh-110, chẳng hạn như Zolfaghar. Các chuyên gia cho biết phi đạn cơ động trên đường này có khả năng tấn công các mục tiêu ở khoảng cách từ 300 đến 700 km.
Bộ Quốc phòng Iran và Lực lượng Vệ binh Cách mạng - lực lượng tinh nhuệ giám sát chương trình phi đạn đạn đạo của Iran - từ chối bình luận. Bộ Quốc phòng Nga đã không trả lời ngay yêu cầu bình luận.
Một trong những nguồn tin của Iran cho biết, các chuyến hàng bắt đầu vào đầu tháng 1 năm nay sau khi một thỏa thuận được hoàn tất trong các cuộc họp vào cuối năm ngoái giữa các quan chức quân sự và an ninh Iran và Nga diễn ra ở Tehran và Moscow.
Một quan chức quân sự Iran - giống như các nguồn tin khác, yêu cầu giấu tên vì tính nhạy cảm của thông tin - nói đã có ít nhất 4 chuyến hàng phi đạn và sẽ có nhiều hơn trong những tuần tới. Ông từ chối cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Một quan chức cấp cao khác của Iran cho biết một số phi đạn đã được gửi tới Nga bằng tàu qua Biển Caspian, trong khi số khác được vận chuyển bằng máy bay.
“Sẽ có nhiều chuyến hàng hơn”, quan chức Iran thứ hai cho biết. “Không có lý do gì để che giấu điều đó. Chúng tôi được phép xuất khẩu vũ khí sang bất kỳ quốc gia nào mà chúng tôi muốn.”
Các hạn chế của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc đối với việc xuất khẩu một số phi đạn, máy bay không người lái và các công nghệ khác của Iran đã hết hạn vào tháng 10 năm ngoái. Tuy nhiên, Hoa Kỳ và Liên hiệp châu Âu vẫn giữ nguyên các biện pháp trừng phạt đối với chương trình phi đạn đạn đạo của Iran trong bối cảnh lo ngại về việc xuất khẩu vũ khí cho các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Trung Đông và sang Nga.
Nguồn thứ tư, quen thuộc với vấn đề này, xác nhận rằng gần đây Nga đã nhận được một số lượng lớn phi đạn từ Iran nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Phát ngôn viên an ninh quốc gia Tòa Bạch Ốc John Kirby cho biết vào đầu tháng 1, Mỹ lo ngại rằng Nga sắp mua được vũ khí đạn đạo tầm ngắn từ Iran, bên cạnh các phi đạn có nguồn gốc từ Triều Tiên.
Một quan chức Mỹ nói với Reuters rằng Washington đã thấy bằng chứng về các cuộc đàm phán đang tiến triển tích cực nhưng chưa có dấu hiệu nào cho thấy việc giao hàng đã diễn ra.
Ngũ Giác Đài chưa hồi đáp yêu cầu bình luận về việc chuyển giao phi đạn.
Công tố viên hàng đầu của Ukraine hôm 16/2 cho biết các phi đạn đạn đạo do Triều Tiên cung cấp cho Nga đã được chứng minh là không đáng tin cậy trên chiến trường, chỉ có 2 trong số 24 phi đạn bắn trúng mục tiêu. Moscow và Bình Nhưỡng đều phủ nhận việc Triều Tiên cung cấp cho Nga vũ khí để Nga dùng ở Ukraine.
Ngược lại, ông Jeffrey Lewis, chuyên gia của Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury tại Monterey, cho biết dòng phi đạn Fateh-110 và Zolfaghar là vũ khí chính xác.
Ông Lewis nói: “Chúng được sử dụng để nhắm vào những thứ có giá trị cao và cần gây sát thương chính xác”, đồng thời cho biết thêm rằng 400 quả đạn có thể gây tổn hại đáng kể nếu được sử dụng ở Ukraine. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng các cuộc bắn phá của Nga vốn đã “khá tàn bạo”.
Trì hoãn viện trợ của Mỹ làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine
Một nguồn tin quân sự Ukraine nói với Reuters rằng Kyiv chưa thấy được bất kỳ việc sử dụng phi đạn đạn đạo nào của Iran bởi lực lượng Nga trong cuộc xung đột. Bộ Quốc phòng Ukraine không trả lời ngay yêu cầu bình luận của Reuters.
Sau khi tin này được đăng tải, phát ngôn viên của Không quân Ukraine nói với truyền hình quốc gia rằng họ không có thông tin chính thức về việc Nga có được những phi đạn như vậy. Ông nói rằng phi đạn đạn đạo sẽ gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với Ukraine.
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Andriy Zagorodnyuk nói rằng Nga muốn bổ sung kho vũ khí phi đạn của mình vào thời điểm mà sự chậm trễ trong việc phê duyệt gói viện trợ quân sự lớn của Mỹ tại Quốc hội đã khiến Ukraine thiếu đạn dược và các vật liệu khác.
Ông Zagorodnyuk, chủ tịch Trung tâm Chiến lược Phòng không, một cơ quan nghiên cứu và tư vấn cho chính phủ có trụ sở tại Kyiv, cho biết: “Việc thiếu sự hỗ trợ của Mỹ đồng nghĩa với việc thiếu hụt lực lượng phòng không trên mặt đất ở Ukraine. Vì vậy, họ muốn tích lũy một lượng lớn phi đạn và xuyên thủng hệ thống phòng không của Ukraine”.
Kyiv đã nhiều lần yêu cầu Tehran ngừng cung cấp máy bay không người lái Shahed cho Nga, vốn đã trở thành phương tiện chính trong các cuộc tấn công tầm xa của Moscow nhắm vào các thành phố và cơ sở hạ tầng của Ukraine, cùng với một loạt phi đạn.
Lực lượng không quân Ukraine hồi tháng 12/2023 cho biết Nga đã phóng 3.700 máy bay không người lái Shahed trong chiến tranh, chúng có thể bay xa hàng trăm km và phát nổ khi va chạm. Phòng không Ukraine bắn hạ hàng chục chiếc loại này mỗi tuần.
Iran ban đầu phủ nhận việc cung cấp máy bay không người lái cho Nga nhưng vài tháng sau cho biết họ đã cung cấp một số lượng nhỏ trước khi Moscow phát động cuộc chiến với Ukraine vào năm 2022.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Iran Nasser Kanaani cho biết hôm 19/2 khi được hỏi về việc Tehran chuyển giao máy bay không người lái cho Nga: “Những người cáo buộc Iran cung cấp vũ khí cho một trong các bên trong cuộc chiến Ukraine đang làm như vậy vì mục đích chính trị”. “Chúng tôi chưa đưa bất kỳ máy bay không người lái nào tham gia vào cuộc chiến đó.”
Ông Rob Lee, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, một tổ chức nghiên cứ có trụ sở tại Philadelphia, cho biết việc cung cấp tên lửa Fateh-100 và Zolfaghar từ Iran sẽ mang lại cho Nga lợi thế lớn hơn trên chiến trường.
Ông Lee nói: “Chúng có thể được sử dụng để tấn công các mục tiêu quân sự ở độ sâu hoạt động và phi đạn đạn đạo khiến lực lượng phòng không Ukraine khó đánh chặn hơn”.
Mở rộng quan hệ với Moscow
Giới cầm quyền giáo sĩ theo đường lối cứng rắn của Iran đã liên tục tìm cách tăng cường quan hệ với Nga và Trung Quốc, đánh cược rằng điều đó sẽ giúp Tehran chống lại các lệnh trừng phạt của Mỹ và chấm dứt sự cô lập chính trị.
Hợp tác quốc phòng giữa Iran và Nga đã tăng cường kể từ khi Moscow xua hàng chục nghìn quân qua Ukraine vào tháng 2/2022.
Truyền thông nhà nước Iran đưa tin Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã gặp người đứng đầu Lực lượng Hàng không Vũ trụ Vệ binh Cách mạng Iran, Amirali Hajizadeh, tại Tehran vào tháng 9/2023, khi máy bay không người lái, phi đạn và hệ thống phòng không của Iran được trưng bày cho ông xem.
Và vào tháng trước, Bộ Ngoại giao Nga cho biết họ mong đợi Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Iran Ebrahim Raisi sẽ sớm ký một hiệp ước hợp tác mới rộng rãi, sau cuộc hội đàm tại Moscow vào tháng 12/2023.
Quan chức quân sự này nói: “Quan hệ đối tác quân sự với Nga đã cho thế giới thấy khả năng phòng thủ của Iran”. “Điều đó không có nghĩa là chúng tôi đứng về phía Nga trong cuộc xung đột Ukraine”.
Rủi ro rất cao đối với các nhà lãnh đạo giáo sĩ của Iran trong bối cảnh cuộc chiến giữa Israel và nhóm Hồi giáo Hamas của Palestine nổ ra sau ngày 7/10/2023. Họ cũng phải đối mặt với sự bất đồng quan điểm ngày càng tăng trong nước về những tai ương kinh tế và những hạn chế xã hội.
Trong khi Tehran cố gắng tránh một cuộc đối đầu trực tiếp với Israel có thể thu hút Mỹ, thì các đồng minh thuộc Trục Kháng chiến của nước này - bao gồm Hezbollah ở Li Băng và Houthis ở Yemen - đã tấn công các mục tiêu của Israel và Mỹ.
Một nhà ngoại giao phương Tây được thuyết trình về vấn đề này đã xác nhận việc Iran chuyển phi đạn đạn đạo cho Nga trong những tuần gần đây nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Ông cho biết các nước phương Tây lo ngại rằng việc Nga chuyển giao vũ khí qua lại cho Iran có thể củng cố vị thế của nước này trong bất kỳ cuộc xung đột nào có thể xảy ra với Mỹ và Israel.
Iran hồi tháng 11/2023 cho biết họ đã hoàn tất các thỏa thuận để Nga cung cấp máy bay chiến đấu Su-35, trực thăng tấn công Mi-28 và máy bay huấn luyện phi công Yak-130.
Nhà phân tích Gregory Brew tại Eurasia Group, một công ty tư vấn rủi ro chính trị, cho biết Nga là đồng minh cơ hội cho Iran.
Ông nói: “Mối quan hệ mang tính chất giao dịch: để đổi lấy máy bay không người lái, Iran mong đợi hợp tác an ninh nhiều hơn và có vũ khí tiên tiến, đặc biệt là máy bay hiện đại”.
Diễn đàn