Thất bại của Thủ tướng Anh Theresa May trong việc đưa thỏa thuận Brexit qua ải Quốc hội khiến cho nước này rơi vào tình trạng hỗn loạn với tương lai bất định trong khi vẫn chưa tìm được lối thoát, các nhà phân tích chính trị nhận định.
Hôm 14/1, Thủ tướng Anh Theresa May đã có chuyến đi đến thị trấn sản xuất đồ gốm Stoke-on-Trent để đưa ra lời cảnh báo cuối cùng về những nguy cơ nước Anh ra khỏi Liên minh châu Âu (EU) mà không có thỏa thuận. Thỏa thuận được đưa ra bỏ phiếu ở Hạ viện vào ngày hôm sau là kết quả của nhiều tháng đàm phán thất thường với các đối tác châu Âu trong bối cảnh những lời đả kích hằn học ở trong nước. Nếu không được thông qua thì khả năng Brexit không có thỏa thuận sẽ tăng cao.
Bà May thừa nhận rằng thỏa thuận mà bà trung gian ‘không hoàn hảo’, nhưng bà lập luận rằng những lựa chọn khác còn tệ hơn. “Nếu không có thỏa thuận, chúng ta sẽ không có giai đoạn thực thi, không hợp tác an ninh, không đảm bảo cho các công dân Anh ở châu Âu, không có gì chắc chắn cho các doanh nghiệp và lao động ở Stoke này cũng như trên khắp nước Anh,” Thủ tướng May nói.
Sau đó, bà May tiếp tục lời kêu gọi mà ngày càng có nhiều người lên tiếng về khả năng trưng cầu dân ý lần hai về Brexit mà có khả năng sẽ bãi bỏ luôn toàn bộ quá trình này.
Một ngày sau đó, hôm thứ Ba ngày 15/1, Thủ tướng May đã gánh chịu sự thất bại lớn chưa từng thấy đối với bất kỳ chính phủ nào trong lịch sử hiện đại của nước Anh với 432 nghị sỹ bỏ phiếu chống thỏa thuận và chỉ có 202 phiếu ủng hộ. Đó là một thất bại chấn động vốn càng tồi tệ hơn đối với bà May khi có 118 thành viên trong Đảng Bảo thủ của bà trong Hạ viện bỏ phiếu chống lại ý định bà.
“Những sự kiện ở Hạ viện hôm nay thật sự đặc biệt,” nhà sử học chính trị Luke Blaxill nhận định.
Mặc dù đó dường như là một khoảnh khắc định mệnh, nó đã được dự đoán từ lâu. Thỏa thuận của bà May khó lòng thỏa mãn những người ủng hộ Brexit cứng rắn trong nội bộ Đảng Bảo thủ của bà vốn xem nhiều điều khoản trong thỏa thuận, trong đó có cột chặt nước Anh với quy trình hải quan của EU, là ‘quá mềm dẻo’ cũng như không làm vừa ý những người chống đối Brexit. Theo lập luận của những người này thì tại sao phải sắp xếp việc Brexit trong khi ở lại với Brussels rõ ràng là lựa chọn tốt hơn?
“Vậy bà May có thể làm gì vào lúc này? Có lẽ không còn quan trọng nữa,” nhà báo chuyên về đối ngoại Ishaan Tharoor nhận định trên tờ Washington Post.
“Những gì mà bà Theresa May làm vào lúc này đang trở nên ngày không còn ý nghĩa với kết quả nữa,” ông Rob Ford, giáo sư chính trị tại Đại học Manchester, nói với Washington Post. “Vấn đề chủ chốt để theo dõi là liệu Hạ viện sẽ làm gì tiếp theo và Đảng Lao động đối lập sẽ làm gì tiếp theo.”
Ông Jeremy Corbyn, lãnh đạo Đảng Lao động ngay sau đó đã kêu gọi bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với bà May hôm 16/1. Bà May cuối cùng đã chật vật vượt qua cánh cửa hẹp để trụ lại. Nhiều nghị sỹ Bảo thủ vốn bỏ phiếu chống thỏa thuận Brexit của bà May đã bỏ phiếu bảo vệ bà. Việc này khiến mong muốn của ông Corbyn về tổ chức một cuộc bầu cử sớm không thành hiện thực.
“Sau thất bại tại Hạ viện đối với thỏa thuận Brexit, con đường đi về phía trước đối với bà May trở nên mơ hồ. Những ủng hộ viên của bà nói bà sẽ không từ chức ngay cả khi bà bị thất bại nặng nề. Thay vào đó, họ cho rằng bà May nên quay lại Brussels để tìm kiếm sự nhượng bộ đối với những điều khoản gây tranh cãi về đường biên giới mềm giữa Bắc Ireland thuộc Anh và Cộng hòa Ireland vốn vẫn là thành viên EU hay thậm chí là tìm cách khởi động lại các cuôc đàm phán,” nhà báo Tharoor cho biết.
Tuy nhiên các quan chức châu Âu đã nhanh chóng thể hiện một mặt trận đoàn kết sau kết quả bỏ phiếu ở Anh. EU nói rằng họ không sẵn lòng mở một vòng đàm phán mới. “Tôi không nghĩ rằng có bất kỳ giải pháp mới nào được đặt lên bàn có liên quan đến những gì đã được đàm phán và nhất trí,” Ngoại trưởng Đức Heiko Maas nói với các phóng viên tại một phiên họp của Nghị viện châu Âu ở Strasbourg
Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk gợi ý một lựa chọn khác: chấm dứt toàn bộ quá trình Brexit.
Tuy nhiên, điều này có thể là một quả bom chính trị. Vào mùa hè năm 2016, người dân Anh đã bỏ phiếu ra khỏi Liên minh châu Âu với tỷ lệ 52/48. Kể từ đó, bà May và các chính khách hàng đầu Anh Quốc đã nhấn mạnh rằng chính phủ của bà sẽ tôn trọng quyết định đó.
Tuy nhiên, những người chỉ trích lập luận rằng các cuộc thăm dò hiện nay cho thấy đa số người dân Anh muốn ‘ở lại’. Họ chỉ ra rằng 1,4 triệu người trẻ - nhóm dân số ủng hộ áp đảo việc ở lại EU – đã không đủ điều kiện bỏ phiếu hồi năm 206 giờ đây đã có thể thể hiện quan điểm chính trị của mình. Họ nêu lên những trường hợp khác ở châu Âu nơi các nước đã tổ chức thành công các cuộc trưng cầu dân ý lần hai.
“EU là một câu lạc bộ đem đến những lợi ích chủ yếu là cho các nước thành viên của họ,” ông Dalibor Rohac của Viện nghiên cứu American Enterprise Institute viết trong một bài bình luận. “Quan điểm mà những người chủ trương Brexit nêu lên để thuyết phục công chúng rằng nước Anh có thể nằm ngoài khối, không còn bị ràng buộc bởi những quy định của khối nhưng vẫn được hưởng phần lớn những lợi ích của khối là hoang đường.”
Trong một cuộc tranh luận trước khi bỏ phiếu về thỏa thuận Brexit hôm 15/1, nghị sỹ Lao động David Lammy đã phát biểu tại sao ông cảm thấy ông phải chất vấn những đồng nghiệp ủng hộ Brexit của ông: “Tại sao? Bởi vì chúng ta có trách nhiệm nói với các cử tri của chúng ta về sự thật ngay cả khi họ quyết liệt không đồng ý. Brexit là một trò lừa đảo, trò lường gạt, trò giả trá, trò gian lận.”
Trừ phi có biến chuyển gì lớn, nước Anh đang trên đường hướng đến kết cục tai hại là rời khỏi EU mà không có thỏa thuận vào ngày 29/3. Có khả năng cả Brussels và London sẽ tìm cách trì hoãn quá trình này cho đến mùa hè – một động thái tạo thời cơ cho một cuộc trưng cầu dân ý lần hai. Tuy nhiên, hỗn loạn chính trị vẫn chưa dừng lại.
“Ngay cả khi phe chủ trương ở lại chiến thắng, mọi việc vẫn tiếp tục ồn ào. Đảng Bảo thủ có thể bị phân liệt với trục chủ trương Brexit sẵn sàng gây hỗn loạn,” nhà bình luận Polly Toynbee viết trên tờ Guardian với ý nhắc đến những người cổ súy Brexit cứng rắn đã kích động sự bất bình của dân chúng.
Nếu Brexit không xảy ra, ông Nigel Farage, cựu lãnh đạo của Đảng Nước Anh Độc lập (UKIP) và là một nhân vật cổ súy mạnh mẽ cho Brexit, đe dọa sẽ có ‘quân đội nhân dân’ và đưa ra tuyên bố nguy hiểm rằng ‘Quốc hội chống lại ý nguyện nhân dân’.
Cựu Ngoại trưởng Boris Johnson đưa ra giả thiết âm mưu với lời cảnh báo rằng ‘sự cấu kết ở thượng tầng chính trị’ đang cản đường Brexit.
Bộ trưởng Giao thông Chris Grayling cảnh báo sẽ có bạo loạn nếu Brexit không được thực thi.
