Khi cuộc xâm lược Ukraine bắt đầu vào tháng 2 năm 2022, một số nhà phân tích dự đoán có thể chỉ mất ba ngày để lực lượng Nga chiếm được thủ đô Kyiv.
Khi cuộc chiến sắp sửa bước sang năm thứ ba, Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như đang cố gắng biến thất bại ban đầu đó thành lợi thế của mình - bằng cách chờ đợi sự hỗ trợ của phương Tây dành cho Ukraine cạn kiệt trong khi Moscow duy trì áp lực quân sự ổn định dọc chiến tuyến.
Thời gian kéo dài đó vẫn có nhược điểm, với việc cuộc xung đột gây thiệt hại nặng nề cho Nga bằng cách tiêu hao các nguồn lực kinh tế và quân sự, đồng thời gây ra căng thẳng xã hội ngay cả khi cái chết của thủ lĩnh phe đối lập Nga Alexey Navalny là một lời nhắc nhở lạnh lùng về cuộc đàn áp tàn nhẫn của Điện Kremlin đối với bất đồng chính kiến.
Ông Putin đã nhiều lần bày tỏ mong muốn đàm phán để chấm dứt giao tranh nhưng cảnh báo rằng Nga sẽ giữ vững thắng lợi của mình. Đầu tháng này, ông đã sử dụng một cuộc phỏng vấn với người từng dẫn chương trình Fox News, Tucker Carlson, để thúc giục Hoa Kỳ thúc đẩy Ukraine “vệ tinh” của họ tham gia các cuộc đàm phán hòa bình, đồng thời tuyên bố rằng “sớm hay muộn, chúng ta sẽ đi đến một thỏa thuận”.
Một số diễn biến gần đây đã củng cố thêm sự lạc quan của Điện Kremlin.
Viện trợ cho Ukraine vẫn còn bị kẹt tại Quốc hội Mỹ trong khi các đồng minh NATO đang phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống sau cuộc phản công kém hiệu quả của Ukraine vào mùa hè năm ngoái. Quyết định của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cách chức người đứng đầu quân đội nổi tiếng của ông, Tướng Valerii Zaluzhnyi, đã khiến nhiều người trong nước thất vọng và khiến các đồng minh phương Tây lo lắng.
Và ông Donald Trump, người đã nhiều lần tuyên bố rằng ông sẽ đàm phán một thỏa thuận nhanh chóng để chấm dứt chiến tranh nếu đắc cử, gần đây đã khiến NATO hoảng sợ khi nói rằng ông có thể cho phép Nga mở rộng sự xâm lược ở châu Âu nếu các thành viên liên minh không tăng chi tiêu quốc phòng.
Bà Tatiana Stanovaya thuộc Trung tâm Á-Âu Carnegie Russia cho biết khả năng ông Trump trở lại Tòa Bạch Ốc sẽ phục vụ các mục tiêu của ông Putin.
“Ông ấy coi ông Trump là nhân vật có khả năng gây ra sự hủy diệt và tin rằng hậu quả của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump sẽ là làm suy yếu phương Tây và tước đi sự hỗ trợ mà Ukraine cần,” bà Stanovaya nói trong một bài bình luận.
Vào lúc Điện Kremlin quan sát thêm các dấu hiệu cho thấy sự hỗ trợ của phương Tây dành cho Ukraine đang suy giảm, lực lượng Nga đã chiếm được thành trì phía đông Avdiivka vào cuối tuần qua sau một trận chiến ác liệt trong đó lực lượng Ukraine báo cáo tình trạng thiếu đạn dược ngày càng trầm trọng. Tình trạng này tạo tiền đề cho khả năng Nga tiến sâu hơn vào lãnh thổ do Ukraine nắm giữ.
Hai ông Jack Watling và Nick Reynolds của Viện Các dịch vụ Thống nhất Hoàng gia, nói: “Mặc dù hiện không có cuộc tấn công quy mô lớn nào diễn ra, các đơn vị Nga được giao nhiệm vụ tiến hành các cuộc tấn công chiến thuật nhỏ hơn nhằm gây ra tổn thất ổn định ở mức tối thiểu cho Ukraine và cho phép lực lượng Nga chiếm giữ các vị trí”. “Bằng cách này, người Nga đang duy trì áp lực liên tục lên một số điểm”.
Giữa những trận chiến ác liệt ở miền Đông, Nga cũng tìm cách làm tê liệt ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine bằng hàng loạt đòn tấn công liên tục. Họ đã sử dụng phi đạn đạn đạo và hành trình tầm xa cũng như máy bay không người lái Shahed do Iran sản xuất để tấn công và áp đảo lực lượng phòng không Ukraine đang trong tình trạng thiếu đạn dược ngày càng tăng.
Hai ông Watling và Reynolds cho biết: “Xét về khả năng của ngành công nghiệp Nga trong việc hỗ trợ các hoạt động đang diễn ra, Nga đã huy động đáng kể ngành công nghiệp quốc phòng của mình, tăng ca và mở rộng dây chuyền sản xuất tại các cơ sở hiện có cũng như đưa các nhà máy bị đình trệ trước đây hoạt động trở lại”. “Điều này đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể về sản lượng sản xuất.”
Họ cũng lưu ý rằng ngành công nghiệp vũ khí của Nga tiếp tục phụ thuộc vào các linh kiện do phương Tây cung cấp, cho rằng việc thực thi chặt chẽ hơn các lệnh trừng phạt có thể phá vỡ điều này.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích thừa nhận rằng quân đội Nga đang phải đối mặt với nhiều thách thức.
Tướng đã nghỉ hưu Yury Baluyevsky, cựu Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, thừa nhận rằng lực lượng phòng không Ukraine đã ngăn chặn một cách hiệu quả các máy bay chiến đấu của Nga bay vào không phận Ukraine và thường khiến chúng gặp rủi ro khi hoạt động ngay cả trên lãnh thổ do Nga kiểm soát. Ông Baluyevsky cho biết trong một bài báo gần đây rằng pháo do phương Tây cung cấp vượt trội hơn so với các hệ thống của Nga.
Các quan chức và các nhà phân tích phương Tây lưu ý rằng trong khi chiến tuyến dài 1.500 km vẫn gần như tĩnh lặng và không bên nào đạt được thắng lợi đáng kể, các lực lượng Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công táo bạo bằng phi đạn và máy bay không người lái vào sâu phía sau đường tiếp xúc, làm tăng thiệt hại cho các cuộc tấn công của Điện Kremlin và thách thức những nỗ lực của ông Putin nhằm giả vờ rằng cuộc sống ở Nga phần lớn không bị ảnh hưởng bởi chiến tranh.
Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công táo bạo vào các cảng dầu và nhà máy lọc dầu nằm sâu trong lãnh thổ Nga, cũng như các cơ sở hải quân và không quân của nước này ở khu vực Biển Đen, nhằm giáng một đòn chí mạng vào khả năng quân sự của Moscow.
Điều đó bao gồm việc đánh chìm hai tàu tấn công đổ bộ và một tàu phi đạn của Nga cùng với các cuộc tấn công vào các căn cứ không quân ở Crimea vốn phá hủy các cơ sở radar và máy bay chiến đấu. Tháng trước, quân đội Ukraine đã bắn rơi một máy bay cảnh báo và kiểm soát sớm của Nga trên Biển Azov và làm hư hại nặng một trạm chỉ huy bay – một trong những tài sản tình báo quý giá nhất của Moscow.
Các quan chức phương Tây ca ngợi tính hiệu quả của các cuộc tấn công của Ukraine, lưu ý rằng Kyiv đã sử dụng thông minh các nguồn lực hạn chế của mình để đánh đuổi nhiều lực lượng Nga hơn và tiêu diệt khoảng 20% Hạm đội Biển Đen, chấm dứt hiệu quả sự thống trị hàng hải của Moscow ở đó.
Bộ Quốc phòng Anh cho biết trong một bản cập nhật tình báo gần đây rằng những thành công của Ukraine đã buộc hải quân Nga hạn chế mạnh mẽ các hoạt động ở phía tây Biển Đen, cho phép Kyiv mở rộng xuất khẩu nông sản bất chấp việc Moscow rút khỏi một thỏa thuận do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên hiêp quốc làm trung gian đảm bảo an toàn vận chuyển ngũ cốc Ukraine.
Ông Putin, người gần như chắc chắn sẽ giành được một nhiệm kỳ sáu năm nữa trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 15-17 tháng 3, đã tìm cách củng cố sự ủng hộ của công chúng bằng cách biến cuộc xung đột thành một cuộc chiến chống lại phương Tây bành trướng vốn trang bị vũ khí cho Ukraine nhằm làm suy yếu nước Nga.
Mặc dù ông tuyên bố rằng công chúng hoàn toàn ủng hộ cái mà Điện Kremlin gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, nhưng những vết nứt mới đã xuất hiện trong hệ thống chính trị được kiểm soát chặt chẽ của đất nước.
Hàng nghìn người Nga đã xếp hàng trong thời tiết lạnh giá ở nhiều thành phố để ký thỉnh nguyện ủng hộ việc ứng cử của ông Boris Nadezhdin, một chính trị gia theo chủ nghĩa tự do, người đã đưa ra cam kết chính trong chiến dịch tranh cử của mình là chấm dứt chiến tranh. Trong khi ông Nadezhdin cuối cùng bị các quan chức bầu cử cấm tham gia tranh cử với lý do nhiều chữ ký là không hợp lệ, thì việc thể hiện sự đồng cảm lớn của phe đối lập rõ ràng đã khiến Điện Kremlin xấu hổ.
Trong một dấu hiệu khác của tình cảm phản chiến, vợ của một số binh sĩ được tuyển dụng trong một đợt huy động cục bộ vội vàng và không được ủng hộ vào mùa thu năm 2022 đã yêu cầu cho họ giải ngũ.
Nhưng ông Putin vẫn tiếp tục thể hiện sự kiểm soát hoàn toàn: Cảnh sát bắt giữ hàng trăm người chỉ vì đặt hoa tưởng nhớ ông Navalny. Cái chết của ông Navalny đã giáng một đòn nặng nề vào phe đối lập vốn đã rạn nứt.
Những người biểu tình đã đụng độ với cảnh sát ở tỉnh Bashkortostan vào tháng trước sau vụ kết án và tuyên án một nhà hoạt động địa phương. Cuộc biểu tình, do căng thẳng giữa người Bashkir bản địa và người dân tộc Nga, làm dấy lên mối lo ngại về sự chia rẽ văn hóa và chủ nghĩa dân tộc mới.
Mùa hè năm ngoái, ông Putin đối mặt với thách thức có lẽ nghiêm trọng nhất trong gần một phần tư thế kỷ cầm quyền của mình khi chỉ huy lính đánh thuê Yevgeny Prigozhin ra lệnh cho công ty quân sự tư nhân Wagner hành quân tới Moscow để lật đổ các lãnh đạo quân sự hàng đầu. Cuộc binh biến ngắn ngủi kết thúc với một thỏa thuận rằng lính đánh thuê sẽ di chuyển sang nước đồng minh của Nga là Belarus, và ông Prigozhin đã chết trong một vụ tai nạn máy bay đáng ngờ hai tháng sau đó mà nhiều người coi là sự trả thù của Điện Kremlin.
Cái chết của ông Prigozhin đã củng cố quyền lực của Putin và củng cố lòng trung thành trong giới thượng lưu, nhưng tình tiết này cho thấy sự mong manh của quyền lực Điện Kremlin.
Bất chấp những thách thức, tiềm năng kinh tế và quân sự to lớn của Nga vẫn mang lại cho Putin khả năng tiến hành một cuộc chiến kéo dài.
Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết cuộc xung đột đã kéo dài hơn dự kiến vì sự can thiệp của phương Tây. Ông nói: “Chiến dịch quân sự đặc biệt có thể kéo dài hơn một chút, nhưng điều này không thể thay đổi tiến trình của mọi thứ”.
Ông Mark Galeotti, người đứng đầu công ty tư vấn Mayak Intelligence, cho biết trong một podcast gần đây rằng “không có sự phản kháng rõ ràng nào đối với Putin” vì “có một đội cảnh sát được thành lập mạnh mẽ và có sức lan tỏa khắp nơi để bảo vệ ông ấy”.
Ông Galeotti nói: “Vì vậy, ở một mức độ nào đó, chúng ta không nên dự đoán rằng mức độ áp lực có thể dự đoán được có khả năng làm sụp đổ chế độ này tại bất kỳ thời điểm cụ thể nào”. “Nhưng mặt khác, chúng ta cũng phải thừa nhận rằng khả năng ứng phó với khủng hoảng, với những điều ngoài dự kiến của nước Nga đã giảm đi đáng kể”.
Diễn đàn