Cộng hòa Quần đảo Marshall và Hoa Kỳ ký các thỏa thuận vào tối ngày 16/10 sẽ mang lại cho Washington sự hiện diện mạnh mẽ hơn ở Tây Thái Bình Dương và có quyền từ chối Trung Quốc và các quốc gia khác tiếp cận vùng lãnh hải của quần đảo.
Các thỏa thuận này thực hiện đề nghị của Washington về việc cung cấp hỗ trợ kinh tế trị giá 2,3 tỷ đô la cho Quần đảo Marshall trong 20 năm. Đổi lại, Washington sẽ có thể từ chối quyền tiếp cận khu vực rộng 2,1 triệu cây số vuông xung quanh Quần đảo Marshall.
Việc này kết hợp với vùng biển và không phận của các lãnh thổ Guam và Bắc Mariana của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, quân đội Mỹ sẽ giành quyền kiểm soát một khu vực rộng lớn ở Tây Thái Bình Dương vào thời điểm Trung Quốc đang cố gắng mở rộng ảnh hưởng của mình trong khu vực.
Bà Carmen Cantor, phụ tá bộ trưởng về các vấn đề đảo và quốc tế tại Bộ Nội vụ, nói: “Đây là một khoản đầu tư quan trọng cho tương lai chung của chúng ta ở Thái Bình Dương”.
Bà Cantor cho biết: “Tăng cường mối quan hệ đặc biệt của chúng ta với Quần đảo Marshall là một phần quan trọng trong nỗ lực của chúng ta và chúng ta mong muốn cùng nhau thực hiện nhiều bước nữa trong tương lai”.
Ông Jack Ading, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Thương mại của Cộng hòa Quần đảo Marshall, nói: “Thỏa thuận này sẽ tăng cường mối quan hệ và giải quyết các vấn đề còn tồn tại cũng như tiếp tục thực hiện các nghĩa vụ chung”.
Quần đảo Marshall là quốc gia cuối cùng trong số ba Quốc gia Liên kết Tự do đạt được các thỏa thuận thực thi cuối cùng với Washington. Cộng hòa Palau và Liên bang Micronesia đã ký các thỏa thuận song song với Washington vào tháng 5 năm nay.
Nhưng Quần đảo Marshall muốn có quỹ cụ thể để giải quyết các tác động môi trường và sức khỏe của 67 cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân trong khí quyển của Hoa Kỳ từ năm 1946 đến năm 1958. Cư dân trên đảo phải đối mặt với tỷ lệ ung thư tăng cao, cùng các vấn đề sức khỏe khác.
Theo phúc trình năm 2012 của Liên hiệp quốc, các mối lo ngại về môi trường bao gồm đất nhiễm phóng xạ, rạn san hô chết và mất đa dạng sinh học.
Các thỏa thuận được ký hôm 16/10 giữa Quần đảo Marshall và Hoa Kỳ không có bất kỳ đề cập nào đến các quỹ bổ sung để giải quyết tác động của vụ thử hạt nhân của Hoa Kỳ đối với người dân quần đảo Marshall.
Tuy nhiên, ông Ading cho biết trong tuyên bố của mình rằng Marshall sẽ “tái sử dụng” 700 triệu đô la theo thỏa thuận “để giải quyết các nhu cầu đặc biệt của những người đã phải chịu khó khăn và thách thức từ chương trình thử nghiệm hạt nhân”.
Trong một cuộc phỏng vấn với VOA, ông Hennessey-Niland, nguyên đại sứ Hoa Kỳ tại Palau từ năm 2020 đến năm 2022, cho biết các chi tiết về hạt nhân rất quan trọng đối với người dân Marshall và Washington cần thể hiện cam kết của mình với khu vực bằng cách hoàn tất các thỏa thuận này.
Ông nói: “[Điều này] báo hiệu không chỉ với người dân Quần đảo Marshall mà còn với người dân ở Thái Bình Dương rằng chúng ta nên trở thành đối tác được họ lựa chọn.”
Kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình nhậm chức vào năm 2013, “Bắc Kinh đã tăng cường đáng kể sự tham gia của mình vào khu vực Quần đảo Thái Bình Dương, nơi bao gồm ba lãnh thổ của Hoa Kỳ và ba quốc gia liên kết tự do với Hoa Kỳ, vốn rất quan trọng đối với lợi ích quốc phòng của Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương,” theo phúc trình năm 2018 của Ủy ban đánh giá kinh tế và an ninh Mỹ-Trung.
“Phần lớn sự tham gia của Trung Quốc trong khu vực tập trung vào việc mở rộng quan hệ kinh tế với các đảo Thái Bình Dương, nhưng nước này cũng gia tăng dấu ấn trong lĩnh vực ngoại giao và an ninh”.
Trong 10 năm qua, Bắc Kinh đã gây áp lực kinh tế và chính trị lên chính phủ của Marshall và Palau vì cả hai quốc đảo Thái Bình Dương này đều công nhận Đài Loan về mặt ngoại giao. Bắc Kinh coi Đài Loan là lãnh thổ của mình.
Tổng thống Palau, Surangel Whipps Jr., nói với VOA rằng ông liên tục chịu áp lực từ Bắc Kinh.
“Chúng tôi sẽ mang đến cho bạn một triệu khách du lịch [và] chúng tôi có thể [lấp đầy] tất cả các phòng khách sạn mà bạn muốn. Tất cả những gì bạn phải làm là bác bỏ Đài Loan và tham gia cùng chúng tôi”, ông nói, diễn giải những thông điệp mà ông nhận được.
Với thỏa thuận được ký kết với Quần đảo Marshall, Quốc hội Hoa Kỳ phải bắt đầu quá trình phê duyệt nguồn tài trợ cho cả ba quốc đảo Thái Bình Dương. Chính quyền Biden đang tìm kiếm 7,1 tỷ đô la để tài trợ cho gói này cho cả ba quốc gia – được gọi là Hiệp ước Hiệp hội Tự do – trong 20 năm tới.
Ủy ban Tài nguyên Thiên nhiên Hạ viện đã lên lịch cho một tiểu ban điều trần về các thỏa thuận với các quốc gia này vào ngày 19/10 để xem xét dự thảo luật.
Không giống như các thỏa thuận ký hôm 16/10, dự thảo luật đang được ủy ban xem xét bao gồm việc bồi thường cho thử nghiệm hạt nhân ở Quần đảo Marshall.
Theo các tài liệu, dự thảo giới hạn việc bồi thường cho các vụ thử nghiệm hạt nhân của Mỹ đối với “người dân” của 4 trong số 29 đảo san hô thuộc Quần đảo Marshall, nơi diễn ra phần lớn các vụ thử hạt nhân “và con cháu của họ”.
Diễn đàn