Cựu Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn rời nhiệm sở vào ngày 20 tháng 5, chuyển giao quyền lực cho người kế nhiệm Đảng Dân Tiến (DPP) của bà, ông Lại Thanh Đức, còn được gọi là William Lai.
Các nhà phân tích cho rằng thời gian bà lãnh đạo Đài Loan tự trị đã chứng kiến nước này nhận được sự ủng hộ của quốc tế cho một Eo biển Đài Loan hòa bình bất chấp Trung Quốc ngày càng quyết đoán – một di sản mà họ hy vọng Tổng thống Lại có thể duy trì.
Bà Thái là nữ lãnh đạo đầu tiên của Đài Loan và là một trong số ít nữ lãnh đạo hàng đầu ở châu Á và bà đã đưa ra một số luật tự do nhất trong khu vực về quyền của người đồng tính luyến ái LGBTQ. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng di sản quan trọng nhất của bà sẽ là sự chú ý và hỗ trợ của quốc tế mà bà mang đến Đài Loan.
Ông Hung-Jen Wang, giáo sư chính trị tại Đại học Quốc lập Thành Công của Đài Loan, nói với VOA rằng thành tựu lớn nhất của bà Thái là sự hiệu quả của bà trong việc khiến các nước lớn cân nhắc và đối đầu với khả năng Trung Quốc sử dụng vũ lực chống lại Đài Loan và tác động toàn cầu do xung đột ở Eo biển Đài Loan gây ra.
“Tổng thống Thái đã nói rõ hơn với mọi người rằng sự ổn định của vấn đề Eo biển Đài Loan không phải là vấn đề của Đài Loan, cũng không phải là vấn đề nội bộ giữa Đài Loan và Trung Quốc, mà là (có liên quan đến) lợi ích quốc gia của mọi người”, ông Wang nói.
Kể từ khi Hội nghị thượng đỉnh Nhóm bảy nước (G7) năm 2021 lần đầu tiên công khai sử dụng cụm từ “tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở Eo biển Đài Loan”, cụm từ này đã trở thành một phần không thể thiếu trong các thông cáo chung của nhóm G7 các nền dân chủ tiên tiến về kinh tế. Nhóm này bao gồm Anh, Canada, Liên hiệp Châu Âu, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản và Hoa Kỳ.
Bắc Kinh tuyên bố Đài Loan là một tỉnh ly khai của họ và một ngày nào đó phải đoàn tụ với đại lục bằng vũ lực nếu cần thiết.
Cuộc xâm lược Ukraine năm 2022 của Nga, mà Tổng thống Vladimir Putin cũng tuyên bố tương tự là một phần của Nga, và mối quan hệ chặt chẽ của Moscow với Bắc Kinh, đã làm tăng thêm mối lo ngại rằng Trung Quốc có thể theo chân Nga trong việc chiếm giữ lãnh thổ Đài Loan bằng vũ lực.
Trong vài năm qua, Trung Quốc đã gia tăng các mối đe dọa xuyên eo biển, bao gồm các cuộc tập trận, gửi hàng chục khinh khí cầu tình nghi do thám Đài Loan và can thiệp vào cuộc bầu cử của Đài Loan bằng các lời đe dọa. Bà Thái tăng chi tiêu quân sự và phát triển tàu ngầm để bảo vệ Đài Loan tốt hơn nếu Trung Quốc tấn công.
Ông Ryan Hass, giám đốc Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton và Chủ tịch tổ chức nghiên cứu Đài Loan Chen-Fu và Cecilia Yen Koo tại Viện nghiên cứu Brookings ở Washington, nói với đài VOA rằng lịch sử sẽ tử tế với bà Thái, người đã đối phó với đe dọa của Bắc Kinh một cách bình tĩnh.
“Tôi nghĩ rằng bà là người ổn định, vững vàng, thực dụng và có nguyên tắc. Bà đã giúp tạo điều kiện cho phép Đài Loan thu hút được nhiều sự ủng hộ từ phần còn lại của cộng đồng quốc tế hơn bất kỳ thời điểm nào trước đây. Và thực sự đã chống lại quan điểm cho rằng Đài Loan có thể bị Bắc Kinh cô lập và đe dọa,” ông Hass nói và nói thêm rằng ông hy vọng rằng người kế nhiệm bà Thái “sẽ tiếp nối di sản của những gì bà ấy để lại”.
Bà Thái và ông Lại đều ủng hộ nguyên trạng của Đài Loan. Mặc dù ông Lại trước đây là người thẳng thắn ủng hộ nền độc lập của Đài Loan, nhưng trong vài năm gần đây, giọng điệu của ông đã dịu đi.
Nhưng Văn phòng Các vấn đề Đài Loan của Bắc Kinh hôm 20/5 vẫn tố cáo ông Lại là một “người làm việc cho độc lập của Đài Loan”.
Ông Michael Cunningham, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Châu Á của Sáng hội Heritage, cho biết Trung Quốc cũng không coi bà Thái là người ôn hòa.
Ông Cunningham nói với đài VOA: “Trung Quốc đã từ chối tham gia chính thức vào các cuộc đàm phán, nhưng bà rất thực tế”. “Trên thực tế, tất cả các đảng về cơ bản đều có cách tiếp cận chung giống nhau đối với Trung Quốc hiện nay, đó là giữ gìn sự ổn định, bảo vệ chủ quyền trên thực tế. Đừng làm rung chuyển con thuyền, điều này rất quan trọng.”
Tuy nhiên, Trung Quốc đã tham gia vào các cuộc đàm phán với các nhà lãnh đạo của đảng đối lập Quốc Dân Đảng (KMT) của Đài Loan, những người đổ lỗi cho bà Thái và ông Lại vì đã gây ra căng thẳng xuyên eo biển với Bắc Kinh.
Trong 8 năm cầm quyền của bà Thái, Trung Quốc đã thuyết phục gần một nửa số quốc gia đang công nhận Đài Loan là một quốc gia chuyển sang công nhận ngoại giao đối với Bắc Kinh. Chỉ có 11, chủ yếu là các quốc đảo nhỏ và Vatican, công nhận Đài Loan là một quốc gia có chủ quyền.
Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng bà Thái đã thúc đẩy thành công các mối quan hệ thương mại và không chính thức, giúp thu hút được nhiều sự ủng hộ hơn cho nguyên trạng của Đài Loan với tư cách là một nền dân chủ tự quản.
Ông Cunningham nói với VOA bà Thái đã cố gắng làm cho Đài Loan nổi tiếng trên trường quốc tế. “...Và bằng cách đó, bà đã làm rất tốt cho Đài Loan về mặt ngoại giao,” ông nói. “Tuy nhiên, tôi hy vọng Tổng thống đắc cử Lại và chính quyền của ông sẽ có thể làm tốt hơn việc giữ chân các đối tác ngoại giao chính thức.”
Ông Lại thừa kế một Đài Loan bị chia rẽ về mặt chính trị với việc Quốc Dân Đảng muốn giao tiếp với Trung Quốc và làm suy yếu chức vụ tổng thống của ông.
Bất chấp căng thẳng, ông Yao-Yuan Yeh, giáo sư tại Đại học St. Thomas, nói với đài VOA trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại rằng Đài Loan đã lựa chọn tương lai của mình.
“Nỗ lực lớn nhất của bà Thái Anh Văn trong 8 năm qua là giúp Đài Loan chọn phe Mỹ trong môi trường đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc,” ông Yeh nói. “Có nghĩa là Đài Loan sẽ đứng cùng mặt trận như là các nước dân chủ trong tương lai.”
Ông Lại kế thừa nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp chưa từng có của DPP, được đánh giá cao so với người tiền nhiệm.
Cuộc khảo sát mới nhất do Trung tâm thăm dò TVBS của Đài Loan công bố vào tuần trước cho thấy mức độ hài lòng về chính sách của bà Thái trước khi rời nhiệm sở là 42%, cao hơn 19 điểm phần trăm so với cựu Tổng thống Quốc dân đảng Mã Anh Cửu (23%) và cao hơn 29 điểm phần trăm so với cựu Tổng thống DPP Trần Thủy Biển 13%.
Về vai trò của bà Thái sau nhiệm kỳ tổng thống, truyền thông Đài Loan đưa tin bà có kế hoạch tổ chức một cơ quan nghiên cứu quốc tế để tiếp tục vận động cho Đài Loan.
Diễn đàn