Hai năm vừa rồi là thời điểm khó khăn và hỗn loạn nhất trong hơn ba thập niên qua đối với Moldova, ứng cử viên Liên hiệp châu Âu, khi nước này phải đối mặt với các mối đe dọa từ Nga trong nhiều khía cạnh đời sống công chúng, ngoại trưởng nước này cho biết.
Kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine vào năm 2022, nước láng giềng Moldova đã phải đối mặt với hàng loạt cuộc khủng hoảng khiến người ta lo ngại rằng đất nước này cũng nằm trong tầm ngắm của Nga. Chúng bao gồm các phi đạn bay lạc rơi xuống lãnh thổ; một cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng sau khi Moscow cắt giảm đáng kể nguồn cung cấp khí đốt; lạm phát tràn lan; và các cuộc biểu tình của các đảng thân Nga chống lại chính phủ thân phương Tây. Moldova cũng là quốc gia nhận số lượng người tị nạn Ukraine cao nhất tính theo bình quân đầu người.
Ông Mihai Popsoi, ngoại trưởng được bổ nhiệm vào cuối tháng 1 năm nay, nói với hãng tin AP: “Hai năm vừa qua là khoảng thời gian khó khăn nhất trong 30 năm qua”.
Moldova giành được độc lập ra khỏi Liên Xô vào năm 1991, nhưng Nga vẫn tiếp tục coi nước này – nằm giữa Ukraine và thành viên EU Romania – là trong phạm vi ảnh hưởng của Nga.
Các quan chức Moldova đã nhiều lần cáo buộc Nga tiến hành một “cuộc chiến tranh hỗn hợp” chống lại Moldova - tài trợ cho các cuộc biểu tình chống chính phủ, can thiệp vào các cuộc bầu cử địa phương và thực hiện các chiến dịch thông tin xuyên tạc trên quy mô lớn nhằm cố gắng lật đổ chính phủ và làm chệch hướng Moldova trên con đường trở thành thành viên đầy đủ của EU. Nga đã phủ nhận các cáo buộc.
Tuần trước, cơ quan Tình báo và An ninh quốc gia Moldova cho biết họ đã thu thập dữ liệu cho thấy Moscow có kế hoạch “chưa từng có” nhằm phát động một chiến dịch gây bất ổn mới khi Moldova chuẩn bị tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về tư cách thành viên EU và cuộc bầu cử tổng thống vào cuối năm nay.
Ông Popsoi nói: “Chúng tôi biết rằng Điện Kremlin sẽ đầu tư rất nhiều năng lượng và nguồn tài chính thông qua các lực lượng ủy nhiệm của họ để cố gắng đạt được mục tiêu của mình”.
Ông nói thêm: “Họ đang cố gắng hối lộ cử tri và sử dụng công dân để hối lộ”. “Người Nga đang học hỏi và thích nghi, và họ đang cố gắng lợi dụng tiến trình dân chủ để chống lại chúng tôi… để lật đổ chính phủ dân chủ ở Moldova.”
Căng thẳng cũng thỉnh thoảng gia tăng ở khu vực ly khai Transnistria ở Moldova do Nga hậu thuẫn - một dải đất mỏng giáp Ukraine không được bất kỳ quốc gia thành viên nào của Liên hiệp quốc công nhận nhưng là nơi Nga duy trì khoảng 1.500 binh sĩ với vai trò được gọi là lực lượng gìn giữ hòa bình, bảo vệ những kho vũ khí và đạn dược rộng lớn thời Liên Xô.
Ngay sau khi chiến tranh bắt đầu, một chuỗi vụ nổ xảy ra trong khu vực; một thủ lĩnh phe đối lập được phát hiện bị bắn chết tại nhà vào tháng 7 năm ngoái; và lo lắng tăng vọt vào tháng trước khi một số người lo ngại khu vực này sẽ yêu cầu được sáp nhập vào Nga. Thay vào đó, khu vực này kêu gọi Nga “bảo vệ” ngoại giao vì cho rằng áp lực ngày càng tăng từ Chisinau, thủ đô của Moldova.
Ông Popsoi thừa nhận rằng tình hình ở Transnistria rất căng thẳng và ông lo ngại rằng những đồn đoán có thể tác động tiêu cực đến hoạt động đầu tư. Ông nói: “Tình hình sẽ vẫn căng thẳng chừng nào chiến tuyến còn cách xa 200 dặm”.
Bộ trưởng 37 tuổi này lưu ý rằng giai đoạn thử thách mà Moldova đã trải qua tuy nhiên cũng mang tính thay đổi đối với đất nước của ông, nơi có dân số khoảng 2,5 triệu người.
Ông nói: “Khi chúng tôi nhìn vào an ninh năng lượng của Moldova, hai năm trước có rất ít.”
“Bây giờ Moldova khá độc lập hoặc có các lựa chọn thay thế và có thể chọn nơi mua gas và điện.”
Ông nói thêm, điều tương tự cũng có thể xảy ra đối với khả năng phòng thủ của đất nước ông, khả năng phục hồi của các định chế chủ chốt như tình báo, lực lượng cảnh sát và cải cách tư pháp.
“Moldova đang đi đúng hướng bất chấp những thách thức to lớn.”
Ông Cristian Cantir, phó giáo sư quan hệ quốc tế người Moldova tại Đại học Oakland nói Moldova đã phải đối mặt với “sự tấn công liên tục” từ các cuộc thử nghiệm của Nga nhằm thăm dò những điểm yếu có thể làm suy yếu quỹ đạo EU của nước này.
Ông nói: “Nó giống như một cuộc chạy đua địa chính trị, trong đó Nga đang cố gắng ngăn chặn Moldova tiến về phía EU, trong khi Moldova cố gắng chống lại ảnh hưởng của Nga cho đến khi gia nhập EU”. Ông nói nhà chức trách thừa nhận mối nguy hiểm mà Nga gây ra cho nền dân chủ của đất nước.
Sau khi Nga xâm chiếm Ukraine, Moldova đã nộp đơn xin gia nhập EU và được cấp tư cách ứng cử viên vào tháng 6 năm 2022. Vào tháng 12, Brussels cho biết họ sẽ mở các cuộc đàm phán gia nhập EU cho cả Moldova và Ukraine.
Mặc dù trung lập về mặt quân sự, Moldova, quốc gia không thuộc NATO, đã tăng cường chi tiêu quốc phòng trong năm qua và gần đây đã thông qua một chiến lược an ninh quốc gia mới xác định Nga là mối đe dọa chính và nhằm tăng chi tiêu quốc phòng lên 1% tổng sản phẩm nội địa.
Ông Popsoi nói: “Một số lượng đáng kể người Moldova vẫn sống dưới sự tuyên truyền của Nga, rằng NATO trở thành quái vật”. “Nhưng điều đó không ngăn cản chúng tôi hợp tác với các đối tác NATO và xây dựng khả năng phục hồi trong lực lượng vũ trang của chúng tôi.”
Ông Popsoi cho biết kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Moldova đã nhận được sự hỗ trợ tài chính và ngoại giao quan trọng từ các đối tác phương Tây nhưng cần đầu tư dài hạn.
Cuộc trưng cầu dân ý sắp diễn ra trong năm nay về tư cách thành viên EU của Modolva nhằm mục đích đánh giá xem người dân Moldova nhìn thấy tương lai của họ ở đâu. Các quan chức có mục tiêu đầy tham vọng là được gia nhập đầy đủ vào EU trước năm 2030.
Ông Popsoi nói thêm: “Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để đảm bảo rằng chúng tôi truyền tải được thông điệp rằng sẽ có một ngày mai tốt đẹp hơn và đó là trong Liên hiệp Châu Âu, cho dù cơ quan tuyên truyền của Nga có cố gắng thuyết phục công dân của chúng tôi điều ngược lại cỡ nào đi chăng nữa.”
Diễn đàn