Khi bà Theresa May trở thành Thủ tướng Anh, bà đã có những kế hoạch rất lớn. Nhiệm kỳ Thủ tướng của bà không chỉ tập trung vào việc đưa nước Anh ra khỏi Liên hiệp châu Âu mà còn là để đấu tranh với sự ‘bất bình đẳng mãnh liệt’ trong lòng nước Anh.
Nhưng vào tối ngày 27/3, cũng giống như người tiền nhiệm từng ngã gục trước Brexit (tức quá trình Anh ra khỏi Liên hiệp châu Âu), bà May đã thừa nhận rằng bà không thể làm gì hơn để đấu tranh với sự bất bình đẳng, tạo sức mạnh cho nữ giới và xây dựng một xã hội công bằng hơn.
Bà May đã nói với các nghị sỹ thuộc Đảng Bảo thủ của bà rằng bà sẽ ra khỏi dinh thự số 10 ở Phố Downing ngay sau khi Brexit xong xuôi và để lại mớ hỗn loạn trong việc xây dựng mối quan hệ tương lai với châu Âu cho một nhà lãnh đạo khác. Điều này nhiều khả năng sẽ dọn đường cho cuộc tranh đấu quyết liệt để chọn người kế nhiệm bà trong Đảng Bảo thủ.
Đó là một khoảnh khắc chua xót đối với bà May, người mà trong gần ba năm qua đã ‘cày ải’ trên một con đường đơn độc để đạt được thỏa thuận Brexit với EU. Sau hai thất bại nặng nề khi đưa thỏa thuận trên ra bỏ phiếu ở Hạ viện, bà đã đánh đổi nhiệm kỳ Thủ tướng để có được sự ủng hộ cần thiết cho thỏa thuận Brexit.
Điều mà bà trông đợi như là khoảnh khắc thắng lợi – hiện thực hóa được Brexit – đã biến chuyển thành một điều tủi hổ.
Cũng giống như cựu Thủ tướng David Cameron trước bà, bà sẽ phải rời Phố Dowing sớm hơn dự định và cũng là nạn nhân của sự chia rẽ trầm trọng trong nội bộ đảng về vấn đề châu Âu.
Bà lãnh nhiệm vụ Thủ tướng vào một lúc không may. Bà đã vận động để giữ nước Anh ở lại EU trong cuộc trưng cầu dân ý hồi năm 2016 – cho dù là lặng lẽ - và sau đó phải nhận lãnh trách nhiệm từ ông Cameron đưa nước Anh ra khỏi EU.
Bà May đã xác định phương hướng cho các cuộc thương thảo Brexit từ sớm khi bà quyết định sẽ không tìm kiếm sự hợp tác xuyên đảng phái cho mô hình Brexit mà bà muốn theo đuổi. Thay vào đó, bà đưa ra một loạt những ‘lằn ranh đỏ’ mà bà thề sẽ không bao giờ vượt qua. Những lằn ranh đỏ này đã hạn chế lựa chọn của bà trong cuộc đàm phán chông gai với EU.
Bà quyết định rằng nước Anh sẽ rời thị trường chung và liên minh hải quan EU, cắt đứt nhiều mối quan hệ kinh tế vốn đã ngày càng gắn chặt Anh quốc với châu Âu lục địa hàng chục năm qua.
Việc bà chỉ một lòng theo đuổi những mục tiêu này cuối cùng cũng dẫn đến một thỏa thuận phức tạp, nhưng khi các chi tiết của thỏa thuận được công bố thì nhiều người trong Quốc hội – và nhiều nhân vật cổ súy Brexit mạnh mẽ nhất trong Đảng Bảo thủ của bà – đã nổi loạn. Chẳng mấy chốc bà đã phải chứng kiến hàng loạt các vụ từ chức của những nhân vật nổi bật trong nội các.
Cánh ủng hộ Brexit trong đảng nói rằng thỏa thuận này sẽ khiến nước Anh bị chi phối bởi các quy định của EU sau khi ra đi. Còn cánh thân EU thì chỉ trích bà May đã loại trừ khả năng ‘Brexit mềm’ mà theo đó Anh vẫn nằm trong thị trường chung và liên minh hải quan của EU, có lẽ sẽ giúp nước Anh tránh khỏi sụt giảm kinh tế do Brexit mà Ngân hàng Anh quốc đã cảnh báo rằng kinh tế Anh sẽ mất 8% chỉ trong vòng có vài tháng.
Khi nhiều tháng đàm phán kéo dài, bà May trên thực tế đã để mất phe chủ trương ‘Brexit cứng’ trong đảng của bà trong khi lại không đưa ra được ‘Brexit mềm’ vốn đáp ứng mong đợi của các cử tri Đảng Lao động mà bà cần để bản kế hoạch của bà được Hạ viện phê chuẩn.
Kết quả là: trì trệ, nhục nhã và từ chức sớm.
Đó là một kết thúc ngược đời sau một khởi đầu đầy hứa hẹn. Khi bà May lên nắm quyền hồi tháng 7 năm 2016, bà đi lên từ khối trung dung sau khi những nhân vật nổi bật hơn, bao gồm Thị trưởng London khi đó là ông Boris Johnson và Bộ trưởng Tư pháp Michael Gove đã thất bại cay đắng.
Bất kỳ ý tưởng nào mà bà đều có thể dễ dàng thành công trước đó đã nhanh chóng tan thành mây khói khi bà đưa ra quyết định định mệnh về việc tổ chức tổng tuyển cử sớm hồi tháng Sáu năm 2017, ba năm trước thời hạn.
Bà dường như là đã tự mình đưa ra quyết định quan trọng này mà không có góp ý nhiều từ các trợ lý trong khi đang lang thang cùng phu quân, ông Philip, ở vùng thôn quê xứ Wales, trong một kỳ nghỉ.
Kết quả cuộc bầu cử đó là thảm họa đối với bà. Bà May thể hiện quá tồi tệ trong chiến dịch vận động đến nỗi Đảng Bảo thủ của bà mất thế đa số trong Quốc hội, khiến quyền lực của bà bị suy yếu nghiêm trọng. Điều đó cũng trực tiếp dẫn đến tình trạng khó khăn của bà hôm nay khi mà bà chỉ có thể thông qua được thỏa thuận Brexit nếu như bà có được sự ủng hộ của các đảng phái khác.
Vào lúc đó, một chính trị gia uyển chuyển hơn có thể quyết định rằng với vị thế thiểu số trong Quốc hội thì cần phải tiếp cận các đảng phái khác trên một vấn đề gây chia rẽ như thỏa thuận Brexit. Tuy nhiên, bà May lại chọn con đường một mình.
Bà May, 62 tuổi, là một chính trị gia quả quyết và sắt thép. Bà đã thú nhận hôm 27/3 rằng bà không ứng phó tốt khi trong quán bar hay với tin đồn. Khi gặp phải trở ngại, cách làm của bà là phản công và phản công, lặp đi lặp lại một luận điệu, chẳng hạn như ‘Brexit có nghĩa là Brexit’ – gần như đến mức nhại bản thân.
Ít ai nghi ngờ sự ngoan cường và quyết tâm của bà với ý tưởng phục vụ công chúng đã ngấm vào máu do được nuôi dưỡng bởi một người cha là mục sư Anh giáo. Sự nghiệp của bà không hề bị hoen ố với những câu chuyện về lòng tham cá nhân hay tham nhũng. Bà cũng được khen ngợi là đã kiên trì ở một vị trí cực kỳ đòi hỏi mặc dù bà đang mắc tiểu đường tuýp 1.
Đó là một khoảnh khắc xúc động khi bà nói trước các thành viên cùng đảng hôm 27/3 rằng bà sẽ từ chức sớm mặc dù ý định công khai rất rõ ràng của bà là muốn được tại nhiệm.
Ông George Freeman, một cựu cố vấn của bà May, cho biết khi thừa nhận rằng ‘đã không đáp ứng được đòi hỏi’, bà May gần như muốn trào nước mắt.
Ông nói rằng bà May thừa nhận đã phạm ‘nhiều sai lầm’ và nói rằng bà ‘chỉ là con người’. Freeman kể rằng sau cánh cửa phòng họp đóng kín bà May đã nài nỉ: “Tôi van các vị đồng liêu hãy bỏ phiếu cho thỏa thuận Brexit và tôi sẽ ra đi.”
Cả căn phòng đông như thế bỗng chùng xuống trong im lặng.
“Bà ấy chết dưới chính lưỡi gươm của mình, đặt đất nước lên trước đảng phái và sự nghiệp và yêu cầu họ làm điều tương tự. Căn phòng im phăng phắc đến nỗi anh có thể nghe thấy tiếng muỗi bay qua,” ông Freeman nói.
