Nhân dịp Tết, Andrew Lam, một nhà văn người Mỹ gốc Việt, chủ biên của New America Media, một cơ quan truyền thông quảng bá tin tức cho các sắc dân thiểu số ở Hoa Kỳ, có bài viết đăng trên báo Mercury News ở San Jose, bắc California, nêu lên một số vấn đề có liên quan đến người Việt ở hải ngoại.
Theo bài viết này, đối với nhiều người Việt ở nước ngoài, Tết là thời điểm của cuộc di tản ngược, khi hơn 100 ngàn người trở về thăm Việt Nam. Rất nhiều người đang sinh sống ở Hoa Kỳ.
Những người không về nước ăn Tết được thì xem các chương trình truyền hình đặc biệt qua vệ tinh. Những buổi lễ lạc mừng năm mới âm lịch cũng diễn ra tại San Jose, với cuộc diễn hành có sự tham dự của hàng chục ngàn người, với các màn biểu diễn vũ thuật và ca múa nhạc dân tộc.
Tác giả bài viết nói rằng tuy Tết là dịp để quên đi những nỗi ưu phiền, và đón mừng niềm vui mới, nhưng đối với nhiều người đang sống ở nước ngoài, vẫn còn những mối chia rẽ sâu xa.
Kinh tế và văn hóa có thể đã trở nên linh động và mềm dẻo hơn, và đã xây được những nhịp cầu, nhưng lằn ranh chính trị vẫn chưa xóa được. Cộng đồng người Việt ở nước nước ngoài đang đi dần vào quỹ đạo Việt Nam nhưng vẫn công khai lên án chế độ trong nước.
Các cuộc biểu tình phản đối những vụ vi phạm nhân quyền vẫn diễn ra với hy vọng tạo thay đổi và đem lại dân chủ và tự do trong nước. Nhưng vẫn theo tác giả bài viết thì sự hô hào trên đường phố Mỹ cả ba chục năm nay đã không biến được thành hành động, hay đem lại một chính sách đối ngoại hợp lý.
Những mối quan tâm chính trị hiếm khi đến được giới tai mắt ở thủ đô Hoa Kỳ, và công chúng Mỹ thì lại càng không biết đến. Chính trong cộng đồng người Việt thì giới trẻ thuộc thế hệ mới cũng không thiết tha là bao.
Tác giả bài viết trích thuật một nhà văn trẻ viết cho báo Người Việt, tờ báo lớn nhất ở quận Cam nói rằng tuy thế hệ trẻ cũng chia sẻ mối quan tâm về nhân quyền, dân chủ và tự do, nhưng họ không bỏ công sức theo đuổi cuộc tranh đấu. Theo nhà văn trẻ này thì hàng rào ngôn ngữ và sự thiếu kinh nghiệm sống dưới chế độ cộng sản đã đào sâu thêm hố cách biệt giữa hai thế hệ.
Andrew Lam đề cập đến tệ nạn 'chụp mũ' trong cộng đồng, gán cho những người không đồng chính kiến với mình là thân cộng.
Ông cũng nêu ra sự kiện là dân chúng Việt Nam ngày nay cũng trẻ hơn và lạc quan hơn, và ý thức chính trị mới cũng đang hình thành tại Việt Nam.
Ông đặt câu hỏi là liệu có thể có dân chủ cho Việt Nam được khi những người ở Mỹ không chịu hiểu rõ và thực thi dân chủ hay không.
Ông kết luận rằng dòng lịch sử xuôi mau, người Việt Nam ở nước ngoài nay không còn là người bị lưu đầy xa xứ nữa, nhưng sẽ có nguy cơ bị gạt ra ngoài lề nếu không thích nghi với thực tế Việt Nam ở thế kỷ thứ 21.
