Vài ngày sau khi Philippines chính thức công bố ngừng các cuộc tập trận và tuần tra chung với Mỹ trên biển Đông, một thẩm phán của Tòa Án Tối Cao Philippines kêu gọi tổng thống nước này nên thấy vai trò quan trọng của Mỹ trên vùng biển đang trong vòng tranh chấp này.
Theo truyền thông Philippines, thẩm phán cấp cao Antonia Carpio hôm nay kêu gọi chính phủ Philippines tiếp tục trở lại tuần tra trên biển Đông trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và ông cho rằng chỉ có Hoa Kỳ mới có thể giúp Philippines bảo vệ chủ quyền trên biển.
Theo Inquirer.net, thẩm phán của tòa thượng thẩm Philippines nói tại buỗi lễ kết thúc cuộc tập trận chung giữa Mỹ và Philippines vừa diễn ra trong tuần qua trên 2 đảo Luzon và Palawan, rằng “chỉ có duy nhất một cường quốc trên trái đất này có thể ngăn cản được Trung Quốc khỏi xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của chúng ta. Đó chính là Hoa Kỳ.”
Ông Carpio là khách mời danh dự trong buổi lễ kết thúc cuộc tập trận chung có tên Phiblex giữa 2 đồng minh. Cuối tháng trước trong chuyến thăm tới Hà Nội, tổng thống mới của Philippines Rodrigo Duterte tuyên bố cuộc tập trận chung này sẽ là tập trận Mỹ-Philippines cuối cùng. Hôm 7/10, bộ trưởng quốc phòng Philippines chính thức thông báo Philippines sẽ ngưng kế hoạch tuần tra chung và tập trận chung với Mỹ trên biển Đông.
Giáo sư Antonio La Vina của trường đại học Ateneo de Manila của Philippines cũng đồng ý với ý kiến của thẩm pháp Carpio nhưng nói còn phải chờ xem sau chuyến thăm của tổng thống Duterte tới Trung Quốc. Giáo sư La Vina nói:
"Sau khi (tổng thống Mỹ) Obama thăm Trung Quốc và APEC, Trung Quốc trở nên rất hung hãn trên biển Đông. Nhưng Philippines giờ đây có một chính phủ mới và Philippines không muốn có sự đối đầu với Trung Quốc hay với Mỹ cho tới khi Tổng thống Obama hết nhiệm kỳ."
Tổng thống Duterte, người vừa nhậm chức cuối tháng 6 vừa qua, không muốn tiếp tục hợp tác với hải quân Mỹ trên biển Đông. Ông nói ông không muốn làm phật lòng Bắc Kinh. Theo trang tin tức Rappler, kể từ khi lên nắm quyền, ông Duterte đã theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập và dùng mối quan hệ với Bắc Kinh để cắt đứt mối quan hệ đồng minh với Washington.
Giáo sư La Vina nói sự thay đổi này của ông Duterte là có lý do:
"Là đồng minh với Mỹ có những cái tốt nhưng đó không hẳn là một chiến lược và chính sách đối ngoại tốt cho Philippines. Chúng ta nên tìm kiếm sự cân bằng với các cường quốc. Và dưới sự lãnh đạo của ông Duterte, sẽ có thay đổi."
Thẩm phán Carpio trích dẫn hiếp pháp Philippines rằng “các lực lượng quân đội phải có trách nhiệm bảo vệ lãnh thổ quốc gia. Và ai là người đứng đầu các lực lượng quân đội này? Đó là tổng thống.”
Nhưng ông Duterte, được tờ Bưu Điện Washington trích lời nói hôm nay trong buổi lễ này rằng “quân đội Mỹ đem về tất cả các vũ khí hùng mạnh và công nghệ cao sau mỗi cuộc tập trận,” và “họ là người hưởng lợi và chúng ta chẳng thu được gì.”
Mỹ và Philippines đã có 28 cuộc tập trận chung thường niên bao gồm 3 cuộc tập trận lớn với sự tham gia của hàng nghìn binh lính, để chuẩn bị cho sự đối phó với thiên tai và xung đột vũ trang. Mặc dù phía Mỹ muốn tiếp tục các cuộc tập trận này nhưng ông Duterte nhất quyết tạm ngừng các kế hoạch đó.
Giữa tháng 7 vừa qua, tòa trọng tài quốc tế La Haye ra phán quyết trao phần thắng cho Philippines trong vụ kiện lịch sử Trung Quốc đối với tuyên bố chủ quyền của nước này trên hầu hết biển Đông. Nhưng khi ông Duterte lên thay ông Benigno Aquino trong chức vụ tổng thống, ông đã tìm cách giải quyết tranh chấp với Trung Quốc bằng đường lối ngoại giao và hợp tác.
