Hôm nay 8 tháng Năm, nội các quốc gia Úc (National Cabinet, bao gồm Thủ tướng, Thủ hiến của 6 tiểu bang và Tổng trưởng của 2 lãnh thổ) đã gặp mặt nhau để bàn thảo lối ra cho đại dịch Covid-19. Tức kế hoạch để đưa nước Úc ra khỏi tình trạng đại dịch Covid-19 hiện nay. Kế hoạch này là để tiến đến một nền kinh tế gọi là an toàn coronavirus (Covid Safe economy). Điểm đến là kinh tế an toàn vì mãi cho đến khi nào có thuốc ngừa vaccine cho Covid-19 thì mọi người mới có thể yên tâm, còn chưa có nó thì chỉ là an toàn tạm thời.
Trong ba tháng qua, số ca bị nhiễm của Úc đã lên 6,912 ca, tức gần 7 ngàn rồi, cho đến nay. Số tử vong lên 97, gần 100 ca. Tuổi trung bình bị nhiễm tại Úc là 47 tuổi, tính từ 0 đến 101 tuổi. Tuổi trung bình tử vong tại Úc là 80, tính từ người tử vong trẻ nhất là 42 và người lớn nhất là 96 tuổi. Trong khi đó tổng số ca hiện nay trên toàn thế giới, theo cơ quan nghiên cứu thuộc trường Đại học John Hopkins, là 3,847,047 ca nhiễm và 269,594 ca tử vong. Mỹ có 1,256,972 ca bị nhiễm và 75,670 ca tử vong, chiếm hàng đầu thế giới.
Nếu so sánh với các quốc gia khác thì Úc quả là một trong các quốc gia đi đầu trong cuộc chiến đấu hiểm nghèo với Covid-19. New Zealand có thể nói thành công hơn Úc trong chính sách đối phó với đại dịch này (chỉ có 1,490 ca nhiễm và 21 ca tử vong). Dù sao Úc đã có được thành quả này nhờ ba yếu tố chính sau đây. Một, Bộ Y tế Úc đã theo dõi sớm Covid-19 từ những ngày đầu năm nay, sau khi Tổ chức Y tế Thế giới thông báo cho các quốc gia thành viên biết vào ngày 5 tháng Giêng năm 2020. Hai, Úc kiểm soát biên giới của mình rất nghiêm khắc, theo dõi thường xuyên các diễn biến trên toàn thế giới, và quyết định không cho các chuyến bay từ Trung Quốc đến thẳng Úc kể từ ngày 1 tháng Hai. Ba, Úc có hệ thống y tế hàng đầu trên thế giới, dễ linh hoạt và co giãn, mà mọi công dân và thường trú nhân đều có thể sử dụng các phục vụ y tế này.
Nhưng trên hết, tuy đây là khủng hoảng y tế, nó lại cần giải pháp chính trị.
Đứng trước mọi cuộc khủng hoảng, tài năng lãnh đạo của một nguyên thủ quốc gia là phải bằng mọi cách đi tìm sự đồng thuận chính trị, vì đó là giải pháp tốt nhất có thể.
Thủ tướng Úc Scott Morrison trong nhiều tháng qua đã phải họp hành thường xuyên với thủ hiến và tổng tưởng của sáu tiểu bang và hai lãnh tổ. Gần một tháng qua, kể từ ngày 12 tháng 4 với số ca nhiễm 36, đến ngày 7 tháng 4 với số ca nhiễm 22, nước Úc được xem như đã chiến thắng phần nào nạn dịch này. Đa số dưới 50 ca một ngày. Có ngày chỉ có 7 hay 8 ca thôi. Nghĩa là đang thành công trong việc “làm thẳng đường cong” (flattening the curve).
Sau bao nhiêu tuần chờ đợi với con số bị nhiễm thấp và tử vong cũng thấp, người dân Úc trông đợi những tin lạc quan. Ít nhất họ chờ đợi một lộ đồ nào đó, và xem các chính quyền sẽ có kế hoạch cụ thể nào để đưa Úc sang một giai đoạn mới. Họ mong muốn một cái gì chắc chắn hơn trong tình huống bất định. Chẳng hạn, sự nới lỏng về giãn cách xã hội (social distancing) sẽ cụ thể ra sao? Người dân có được đi lại thoải mái hơn, tụ tập dễ dàng và nhiều người hơn, vào cuối tuần này không vì Chủ Nhật này là Ngày Mẹ. Cho nên cuộc họp nội các hôm nay thật quan trọng và chiếm được sự quan tâm của mọi người dân.
Trong cuộc họp báo hôm nay, Thủ tướng Morrison và Trưởng viên Y tế Úc Brendan Murphy rốt cuộc cũng công bố lộ đồ 3 bước để đưa nước Úc ra khỏi tình trạng hiện nay.
Bước 1 là các quán ăn, cà phê, cửa tiệm hàng hóa sẽ được mở; các thư viện, trung tâm cộng đồng và sân chơi công viên được sử dụng; có được 5 khách đến thăm nhà, 10 khách đến công sở và các nơi công cộng; và được đi xa (travel) tại địa phương và trong vùng.
Bước 2 là các nơi tập thể dục gym, làm đẹp, rạp chiếu phim, phòng trưng bày, công viên giải trí, caravan và khu cắm trại, sẽ được mở lại. Có thể tập họp đến 20 người tại nhà, công sở và nơi công cộng. Sẽ được đi xa giữa một số tiểu bang.
Bước 3 là các tụ tập đến 100 người được cho phép; trở lại làm việc bình thường như trước; các câu lạc bộ đêm, khu vực ăn uống, tắm hơi, được mở; tất cả các đi xa xuyên tiểu bang được mở. Sau đó việc đi xa xuyên Tasman, các đảo Thái Bình Dương, và một số đi xa cho sinh viên quốc tế sẽ được xem xét. Bước này dự trù sẽ thực hiện vào đầu tháng Bảy này, nếu hai bước đầu diễn ra theo kế hoạch.
Lộ đồ này cũng cho biết vai trò trách nhiệm của mỗi công dân ra sao, như tiếp tục giãn cách xã hội, giữ gìn vệ sinh tay và vệ sinh hô hấp, ở nhà nếu bệnh, và tải phần mềm COVIDSafe để nếu bị nhiễm thì mọi cuộc truy tìm những ai tiếp cận sẽ dễ dàng và hiệu quả hơn. Mục tiêu kích thích kinh tế và tạo công ăn việc làm trong những ngày tháng tới cũng nằm trong lộ đồ.
Tuy đây là lộ đồ chung, mỗi tiểu bang và lãnh thổ phải tự quyết định lấy phần thực hiện trong khung sườn thời gian thế nào cho thích hợp với hoàn cảnh, dựa trên khả năng chuẩn bị và ứng phó của mình (readiness and preparedness). Nhưng các tiểu bang và lãnh thổ cho biết họ không muốn vội vàng áp dụng ngay, nhất là vì e ngại Ngày Mẹ vào Chủ Nhật này nếu không khéo thì các ca bệnh tăng trở lại. Thủ hiến Dan Andrews cho biết đây không phải là cuộc đua để ai được thích hơn (This is not a popularity contest), và sẽ phải chờ đến thứ Hai tuần sau ông mới công bố chi tiết cho tiểu bang Victoria.
Lãnh đạo chính trị Úc đã chọn biện pháp vừa phải, không quá phóng khoáng như Sweden, nhưng cũng không khắc khe như Ý sau khi bị rơi vào tình trạng dịch bùng phát. Để đưa nước Úc ra khỏi tình huống hiện nay, Thủ tướng Morrison khẳng định rằng trước hết phải chọn phương cách đi trước khi chạy, tức phải từ từ từng bước; sau đó phải tiên liệu rằng con đường nào cũng có rủi ro cả, sẽ có thử thách, và sẽ có những vụ bùng phát, sẽ có các ca mới, sẽ có lỗi lầm do con người làm ra, nhưng không phải vì thế mà không nỗ lực tìm lối ra cho Úc; kế tiếp, để Úc có thể tiến tới ở điểm này thì đầu tiên Úc phải trở lại điểm cũ ban đầu, tức thời gian trước khi bị đại dịch Covid-19 bùng phát, bằng nền kinh tế an toàn trong thời đại dịch Covid-19. Khi trở lại được điểm khởi đầu đó mới có thể tính các bước tiến triển khác.
Đây là lối đi quanh, trở lại điểm ban đầu để đi tiếp. Thật là oái ăm!!! Nhưng có lẽ không còn con đường nào nhanh hơn trong đại nạn này.
