Vụ 10 thủy thủ Mỹ bị Vệ binh Cách mạng Iran câu lưu hồi đầu năm nay là "hoàn toàn có thể ngăn ngừa được," theo lời chỉ huy lực lượng hải quân Mỹ ở Trung Đông.
Trong tài liệu Hải quân công bố hôm thứ Năm, Phó Đô đốc Hải quân Mỹ Kevin Donegan, Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm các lực lượng Hải quân Mỹ, cho biết sự cố hồi tháng 1 là do một số vấn đề, trong đó có lãnh đạo kém, không tuân thủ việc bảo trì và các thủ tục đúng cách, và thiếu hoạch định.
Tán thành một phúc trình về sự việc này, ông Donegan viết rằng: "Xét tới sự thiếu kỷ luật và không tuân thủ những giá trị cốt lõi cơ bản của Hải quân Hoa Kỳ, may mắn là đã ngăn ngừa được một sự cố trước đó trong đơn vị này."
Tư lệnh các hoạt động Hải quân Mỹ, Đô đốc John Richardson, nói với báo giới tại Ngũ Giác Đài hôm thứ Năm rằng Vệ binh Cách mạng Iran cũng có lỗi.
"Cuộc điều tra kết luận rằng Iran đã vi phạm luật pháp quốc tế qua việc cản trở sự qua lại vô hại của tàu thuyền," ông Richardson nói.
Ông nói thêm Iran đã vi phạm nguyên tắc miễn trừ chủ quyền qua hành động "leo qua lục soát và tịch thu tàu bè và quay phim chụp hình thủy thủ đoàn."
Các thủy thủ, bao gồm chín người đàn ông và một người phụ nữ, khi đi ngang qua Vịnh Ba Tư từ Kuwait tới Bahrain trên hai chiếc thuyền vào ngày 12 tháng 1 năm 2016, thì mất liên lạc với các kiểm soát viên của Mỹ.
Theo phúc trình, thủy thủ đoàn khởi hành muộn hơn lịch trình và để bù lại thời giờ bị mất, họ đã đi chệch khỏi lộ trình "không được định trước và không được phép" và việc này "khiến họ vô tình đi ngang qua lãnh hải của Ả-rập Xê Út và qua lãnh hải của Iran."
Báo cáo phát hiện một trong những chiếc thuyền "bị hỏng động cơ" và "bị chết máy giữa biển" cách Đảo Farsi khoảng 3 kilômét. Đây là phần lãnh thổ Iran nằm giữa Kuwait và Bahrain. Các thủy thủ đã không báo cáo với giới hữu trách sự cố bị trục trặc động cơ, cũng không báo cáo rằng họ nhìn thấy đất liền ngoài dự đoán mặc dù có thiết bị liên lạc trên một trong những chiếc thuyền.
Vệ binh Cách mạng Iran tuần tra vùng Vịnh đã lên thuyền của Mỹ và câu lưu những thành viên thủy thủ đoàn gần Đảo Farsi. Họ được thả đi vào sáng hôm sau.
Báo cáo cho thấy một số thành viên thủy thủ đoàn đã không đáp ứng tiêu chuẩn hành xử của Hải quân Mỹ trong quá trình bị câu lưu. Báo cáo nói một số thủy thủ, lúc bị câu lưu trước họng súng, đã chia sẻ những thông tin nhạy cảm, chẳng hạn như mật mã của điện thoại và máy tính xách tay.
Ông Richardson nói: "Các thủy thủ biết rõ hành động của chúng tôi vào ngày hôm đó hồi tháng 1 và sự kiện này không đáp ứng kỳ vọng dành cho hải quân."
Ông cho biết chỉ huy lực lượng đặc nhiệm, sĩ quan chỉ huy đội tuần tra ven sông và sĩ quan phụ trách biệt đội ở Kuwait đều bị miễn nhiệm sau vụ việc. Sáu thủy thủ khác đang trong tiến trình có thể bị kỷ luật.
Báo cáo khuyến nghị Hải quân thực hiện các bước gia tăng giám sát đối với các hành động của thủy thủ trên nhiều khu vực hoạt động, khuyến nghị gia tăng huấn luyện cần thiết, bao gồm cả huấn luyện kỹ năng thoát thân.
Sau vụ việc, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nói rằng giải quyết được vụ việc là một thành công ngoại giao, và Bộ trưởng Quốc phòng Ash Carter nói ông vui mừng khi thấy các quân nhân trở về.
