Các nhà lập pháp của Mỹ hôm thứ Tư đã truy vấn những quan chức hàng đầu của chính quyền Obama về những chi tiết của chế định thanh sát quốc tế nhằm thực thi một thỏa thuận hạt nhân mang tính bước ngoặt với Iran.
Trong một cuộc trao đổi căng thẳng ở Quốc hội, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện, Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa John McCain, tỏ ra bực tức vì Quốc hội không thể xem qua những thỏa thuận giữa Tehran và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.
"Những nghị định thư đó rất quan trọng," ông McCain nói. "Chúng ta biết rằng với bất kỳ thỏa thuận nào với một nước như Iran thì điều cốt tử nằm ở những chi tiết."
Điều trần bên cạnh Ngoại trưởng John Kerry, Bộ trưởng Quốc phòng Ash Carter, Bộ trưởng Tài chính Jacob Lew, và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Martin Dempsey, Bộ trưởng Năng lượng Ernest Moniz nói: "Cá nhân tôi chưa nhìn thấy những tài liệu này."
McCain nhanh chóng ngắt lời.
"Nói thật với ông, thật hết sức đáng kinh ngạc là ông chưa nhìn thấy những tài liệu đó về những yêu cầu xác minh," ông McCain nói.
Ông Moniz trả lời: "Tất cả những gì tôi có thể nói là thỏa thuận đòi hỏi sự hợp tác của họ (Iran) với IAEA, và điều này là quy chuẩn của IAEA, sự độc lập của họ rất hệ trọng đối với tất cả chúng ta."
McCain vẫn chưa dứt lời.
"Điều hệ trọng đối với tất cả chúng ta, thưa ông Bộ trưởng, là chúng ta xác minh được và thanh sát được những hoạt động của Iran, bởi vì họ rõ ràng đã từng có quá khứ gian dối... chúng ta nên nhìn thấy những công cụ xác minh đó," ông McCain nói.
Ít phút sau, Ngoại trưởng Kerry phát biểu về vấn đề này, nói rằng nhóm thương thuyết của Mỹ đã được báo cáo về các chế định thanh sát, và những thành viên của Quốc hội rồi sẽ được báo cáo trong những buổi họp kín.
"Nó không được chia sẻ với cả thế giới," ông Kerry nói. "Chúng tôi có biết về những điểm cơ bản."
Ông Kerry nói thêm: "Có 189 nước có thỏa thuận với IAEA... Không nước nào (bên thứ ba) có thể tiếp cận trực tiếp những thỏa thuận bí mật của IAEA."
Thượng nghị sĩ của cả hai đảng cũng chất vấn các bộ trưởng về nguồn tài chính mà Iran có thể có được từ việc giảm bớt chế tài xuất phát từ thỏa thuận hạt nhân, cũng như mong muốn và khả năng của Iran sử dụng nguồn tiền mới để mua vũ khí.
"Iran sẽ không những có được hàng tỉ đôla để vung tiền mua sắm trên thị trường vũ khí quốc tế," ông McCain nói, "mà họ chắc chắn sẽ tìm thấy nhiều nước hăm hở bán những vũ khí đó, đặc biệt là Nga và Trung Quốc."
Bộ trưởng tài chính Jack Lew lưu ý rằng một số tài sản bị phong tỏa của Iran bị giữ ở những ngân hàng trên toàn thế giới, và có phần chắc sẽ được giải tỏa một ngày nào đó trong tương lai ngay cả khi Quốc hội Mỹ bác bỏ thỏa thuận hạt nhân.
"Số tiền này không nằm trong những ngân hàng của Mỹ. Chúng ta không thể khóa nó lại một cách trực tiếp," ông Lew nói.
"Chúng ta đã làm việc song phương với các nước trên thế giới để làm những điều trái với lợi ích kinh tế của họ bởi vì họ đồng ý với chúng ta về sự cấp thiết phải ngăn chặn Iran có được vũ khí hạt nhân," ông Lew nói thêm. "Nếu họ nhìn thấy chúng ta bỏ ngang thỏa thuận này... tôi nghĩ mức độ hợp tác mà chúng ta nhận được sẽ giảm đi đáng kể."
Quốc hội do Đảng Cộng hòa kiểm soát có 60 ngày để thẩm xét thỏa thuận hạt nhân. Các cuộc bỏ phiếu có thể diễn ra vào tháng 9 và gần như chắc chắn rằng cả hai viện sẽ bác bỏ thỏa thuận này. Ông Obama đã nói ông sẽ phủ quyết sự bác bỏ của Quốc hội, nhưng điều vẫn chưa chắc chắn là liệu sẽ có đủ người ủng hộ thỏa thuận này để giữ nguyên phủ quyết của Tổng thống Barack Obama hay không khi mỗi viện phải huy động hai phần ba số phiếu chống để lật ngược phủ quyết.
