Với ước tính ít nhất nửa triệu người từ các nơi trên thế giới sẽ đến Brazil vào dịp Olympic diễn ra ở thành phố Rio de Janeiro vào tháng 8 năm nay, các nhà khoa học đang tất bật nghiên cứu mức rủi ro thế vận hội này sẽ lan truyền virút Zika trên khắp thế giới như thế nào.
Virút Zika được cho là có liên hệ đến những dị tật ở thai nhi, bao gồm trẻ sơ sinh bị chứng đầu nhỏ bất thường và virút này cũng gây ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.
Theo dự liệu, sẽ có đến 200.000 người Mỹ có kế hoạch du hành đến Brazil vào dịp Olympic. Khi họ trở về là đúng vào mùa hè nóng nực ở Bắc bán cầu, khi sẽ có nhiều muỗi mòng hơn để "sẵn sàng" lan truyền virút Zika. Do đó các chuyên gia bệnh truyền nhiễm ở Mỹ đang đặc biệt chú tâm vào nguy cơ virút Zika lây truyền ở Mỹ trong mùa hè này.
Các nhà lập pháp Mỹ hôm qua cũng đã nêu lên lo ngại về virút Zika. Thượng nghị sĩ Ed Markey, một thành viên của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, hôm qua yêu cầu chính quyền của Tổng thống Obama giải trình về dịch bệnh "đang lan truyền" này – nhất là khi hàng ngàn người Mỹ chuẩn bị du hành đến trung tâm dịch bệnh vào mùa hè sắp tới.
Dân biểu Quốc hội Rosa DeLauro đề nghị chính phủ Mỹ dẫn đầu nỗ lực toàn cầu ngăn chặn virút Zika lan truyền trước khi thế vận hội Rio de Janeiro khai mạc.
Các nhà khoa học Brazil nói họ tin là virút Zika lan truyền đến nước họ từ một đại hội thể thao khác, đó là World Cup năm 2014, khi hàng trăm ngàn du khách nước ngoài đã đến Brazil. Các nhà nghiên cứu truy tìm nơi xuất phát của virút nói rằng dòng virút Zika lan truyền ở Brazil có thể đã xuất xứ từ Polynesia, quần đảo của châu Đại dương, nơi đã xảy ra một vụ bột phát virút Zika.
Tờ New York Times nói có đến 1,5 triệu người được cho là đã tiếp xúc với virút Zika tại Brazil kể từ đó, và giới hữu trách đang theo dõi hàng ngàn trẻ sơ sinh có những triệu chứng về não và có đầu nhỏ bất thường.
Tổ chức Y tế Thế giới, gọi tắt là WHO, nói virút Zika phát tán tại hơn 20 quốc gia và lãnh thổ ở Tây bán cầu, cho thấy khả năng lan truyền nhanh chóng của dịch bệnh cho dù không có một đại hội thể thao quốc tế.
Virút Zika không đe dọa đến sinh mạng, và đa số người nhiễm virút thường chẳng có triệu chứng gì hết.
Câu hỏi lớn đặt ra hiện nay là liệu Zika có phải là nguyên nhân làm tăng cao tỉ lệ dị tật ở trẻ sơ sinh mà các bác sĩ và cơ sở y tế báo cáo tại Brazil trong mấy tháng gần đây hay không. Sự liên hệ đó vẫn chưa được chứng minh.
Bác sĩ Bruce Aylward, trợ lý cho tổng giám đốc của Tổ chức Y tế Thế giới, được báo New York Times trích lời nói: "Ngày càng có những lo ngại rằng có thể có quan hệ nhân quả, nhưng rất nhiều cuộc nghiên cứu được thực hiện cho đến nay là để loại bỏ những nguyên nhân khả dĩ khác." Ông nói thêm rằng có thể phải mất từ sáu cho đến chín tháng nữa thì các nhà khoa học với tìm được kết quả xác đáng hơn.
Khi được hỏi liệu WHO sẽ đưa ra lời khuyên nào về Zika cho du khách quốc tế đến Brazil vào dịp Olympic hay không, Bác sĩ Aylward nói theo ông thì "rất có thể là không."
Các giới chức Mỹ hôm thứ Năm nói rằng có rất ít khả năng xảy ra một vụ bột phát virút Zika tại Hoa Kỳ, và họ nói thêm rằng Mỹ đã có những nỗ lực đạt được kết quả tốt trong việc ngăn chặn các dịch bệnh do muỗi lây lan, chẳng hạn như dịch bệnh sốt xuất huyết hay dịch bệnh chikungunya (tiếng của một bộ lạc trên một hải đảo Ấn Ðộ dương có nghĩa là chứng "đi khòm lưng").
Nhưng bởi vì virút có thể ở trong máu của người bị lây nhiễm và mang đi đến một nước khác, rồi từ đó sẽ được muỗi lan truyền, các nhà khoa học đang tìm cách xác định liệu một đại hội quốc tế như Olympic có thể "tiếp sức" thêm cho việc lan truyền virút này hay không.
Bác sĩ Moritz Kraemer của Đại học Oxford đang nghiên cứu về virút lây lan trên toàn cầu nói: "Du khách nước ngoài nhiễm Zika tại Brazil sẽ trở về nước của họ sau Olympic tạo ra một nguy cơ lan truyền virút rất lớn, nhất là vào mùa hè, khi muỗi mòng hoạt động mạnh trong năm."
Các thống kê cho thấy 60% dân số Mỹ sống tại các khu vực virút Zika có thể lan truyền dễ dàng trong mùa hè ở Bắc bán cầu, là thời gian diễn ra Olympic mùa hè. Một con số nhỏ hơn, khoảng 23 triệu người sống ở những khu vực Zika có thể được lan truyền quanh năm, như hai bang thời tiết ấm là Texas và Florida.
Ngược lại tại Nam bán cầu hiện tại là mùa hè, nên muỗi mòng đã nhanh chóng lan truyền virút Zika tại Brazil và nhiều vùng ấm áp khác ở Châu Mỹ La tinh và vùng Caribe.
Tình hình này có thể đặt ra một rủi ro lớn cho các lễ hội ở Brazil vào tháng tới, nhưng các giới chức Olympic nhấn mạnh rằng Olympic sẽ diễn ra vào mùa đông ở nước này, lúc mà các bệnh do muỗi lan truyền sẽ giới hạn lại.
Mặc dù vậy, các nhà nghiên cứu về virút nói rằng muỗi vẫn có thể dễ dàng lan truyền các loại virút tại Rio và những thành phố khác quanh năm, với những bằng chứng cho thấy là Zika đã lan truyền tại Brazil trong thời gian mùa đông khi diễn ra World Cup 2014.
Ông Mario Andrada, một phát ngôn viên của Ủy ban tổ chức Olympic Rio, nói rằng không có vấn đề hủy bỏ hoặc dời Olympic sang nơi khác vì virút Zika được nêu ra. Ông cho biết thêm rằng các đội vệ sinh phòng dịch theo dõi sát các địa điểm tổ chức Olympic để nhanh chóng loại trừ những rủi ro tiềm tàng, như xóa sạch những nơi nước tù đọng để muỗi không có chỗ sinh sản. Ông nói giới hữu trách cũng nghiên cứu về "khía cạnh tâm lý" của vận động viên lo ngại nhiễm Zika, và bảo đảm sẽ cung cấp đầy đủ thuốc chống muỗi.
"Theo dõi sát các địa điểm tổ chức Olympic là một bước đi đúng hướng, nhưng đó là một biện pháp đáng ra cần phải được thực hiện trên một diện rộng hơn từ cách đây 5 năm, chứ không chỉ vài tháng trước khi khai mạc thế vận hội," ông Carlos Granlato, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Sao Paulo nhận xét. "Muỗi mòng có ở nhiều nơi quanh Rio và ở cả những nơi khác trên khắp Brazil, do đó chỉ cố giữ cho các địa điểm Olympic thôi chưa đủ."
Lo ngại về virút Zika lan truyền là thách thức mới nhất trong hàng loạt khó khăn mà Olympic Rio gặp phải. Trước đó, các vận động viên môn đua thuyền đã phẫn nộ về việc họ sẽ tranh tài trong vịnh bị ô nhiễm nước thải. Các công tố viên cáo buộc các nhà thầu hối lội để giành những hợp đồng xây dựng các dự án cho Olympic. Xung đột xảy ra với những người bị di dời để giải phóng mặt bằng cho các công trình xây dựng Olympic. Ngân sách đăng cai Olympic bị chính phủ cắt giảm mạnh vì kinh tế nước này rơi vào khủng hoảng.
Trong lúc tình hình bán vé Olympic đã gây thất vọng cho các nhà tổ chức Olympic, nay đang nổi lên thêm những lo ngại rằng ngày càng nhiều du khác từ Mỹ và các nước khác đang tính đến việc hủy chuyến du lịch đến Brazil vì virút Zika.
"Nhiều người gọi điện thoại đến hỏi nếu dịch bệnh bột phát thì họ có hủy tour được không," bà Anbritt Stengele, giám đốc công ty Sports Traveler ở Chicago chuyên tổ chức tour cho du khách đi tham dự các đại hội thể thao quốc tế, nói. Bà Stengele nói rằng khoảng 15% khách đã đặt tour của công ty bà đã gọi điện thoại đến trong mấy ngày qua để hỏi về dịch virút Zika và cách thức đổi tour.
"Điều này đặt ra một khó khăn cho chúng tôi, bởi vì mọi thứ đã được thanh toán trước – từ máy bay cho đến khách sạn và dịch vụ chuyên chở," bà Stengele nói. "Đối tượng du khác của thế vận hội rất khác với World Cup. Ở World Cup 2014, du khác chiếm phần lớn là nam giới. Olympic thì thu hút cả gia đình nhiều hơn."
Nguồn: New York Times, The Hill
