Trung Quốc dẫn đầu thế giới về số người bị hành quyết, và mỗi năm kết án tử hình hàng ngàn người. Tuy nhiên, có các dấu hiệu cho thấy chính phủ Trung Quốc đang giảm bớt con số tội trạng có thể bị án tử hình. Từ Bắc Kinh, thông tín viên Shannon Van Sant gửi về bài tường thuật cho đài VOA.
Hồi đầu năm nay, Trung Quốc đã loan báo các kế hoạch gạt 9 tội trạng ra khỏi danh sách các trọng tội, trong đó có làm bạc giả, gây quỹ bậy bạ, và cưỡng bách mãi dâm.
Quyết định được đưa ra vào lúc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tìm cách diệt trừ tham nhũng, trong đó đa số những vi phạm có liên quan đến các tội phạm về tài chính.
Tuần trước, một toà án Trung Quốc đã ân xá cho một thiếu niên bị kết án tử hình cách đây 18 năm về tội cưỡng hiếp và giết người. Quyết định đó tiếp theo một vụ hồi tháng 6 khi Toà án Nhân dân Tối cao cải án tử hình cho một phụ nữ đã giết chồng. Bà này nói bà đã là nạn nhân của bạo hành trong gia đình từ nhiều năm. Ông Nicholas Bequelin, một nhà khảo cứu kỳ cựu của tổ chức Human Rights Watch, nhận định:
“Tôi nghĩ Trung Quốc không muốn tỏ ra là một nước đứng quá ngoài lề về nhân quyền. Họ chưa sẵn sàng ủng hộ, tôn trọng và thực thi nhân quyền khi không thuận lợi cho đảng Cộng sản hay chế độ độc đảng, nhưng ngoài ra tôi nghĩ Trung Quốc nói chung chấp nhận giá trị của các nguyên tắc nhân quyền và muốn là một thành viên đúng đắn của cộng đồng quốc tế.”
Năm 2011, Trung Quốc đã bỏ 13 tội trạng ra khỏi danh sách các tội bị trừng phạt bằng án tử hình, và các thay đổi về chính sách này đã có một tác động thực sự. Năm ngoái, Trung Quốc hành quyết 2.400 người. Trong khi đó vẫn là con số người bị hành quyết cao hơn số gộp lại của toàn thế giới, chỉ 20% trong năm 2002, khi Trung Quốc hành quyết tới 12 ngàn người.
Một số đông người Trung Quốc tán thành việc sử dụng án tử hình. Nhưng hình phạt này có thể châm ngòi cho bất ổn xã hội. Truyền thông Trung Quốc mới đây đã phơi bày những vụ kết án sai trái đưa đến án tử hình, và theo một cuộc khảo sát của Uỷ hội châu Âu năm 2007-2008, phần lớn người ở Trung Quốc tin rằng tỷ lệ bị kết tội thường mang tính giai cấp.
Các tổ chức nhân quyền nói trong khi Trung Quốc giảm đáng kể số người bị hành quyết, hệ thống tư pháp của họ vẫn thiếu tính minh bạch, khiến khó mà biết được số liệu thống kê thực sự về những vụ hành quyết trong nước. Án tử hình cũng được thi hành thường xuyên hơn ở vùng bất ổn trong tỉnh Tân Cương. Ông William Nee, một nhà khảo cứu của Hội Ân xá Quốc tế, nói:
“Có vẻ như, qua mọi dấu hiệu, con số người bị lãnh án tử hình và bị hành quyết đã gia tăng đáng kể ở vùng đó trong năm ngoái. Như vậy, ở một mức độ nào đó, nó có thể bù vào sự sụt giảm biểu kiến trong con số người lãnh án tử hình và bị hành quyết.”
Tỷ lệ hành quyết của Trung Quốc vẫn còn vượt xa so với tỷ lệ ở các nước khác. Theo Tổ chức Ân xá Quốc tế, Iran và Iraq rơi vào hạng hai và hạng ba, sau Trung Quốc về số người bị hành quyết với ít nhất 369 vụ tiến hành ở Iran và 169 vụ ở Iraq trong năm 2013.
