Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden ngày 15/11 gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu tiên sau một năm trong những cuộc thảo luận có thể giảm bớt va chạm giữa hai siêu cường về xung đột quân sự, buôn lậu ma túy và trí tuệ nhân tạo.
Ông Biden đã chào đón nhà lãnh đạo Trung Quốc tại điền trang Filoli, một ngôi nhà và khu vườn nông thôn cách San Francisco khoảng 48 km về phía nam, nơi họ sẽ di chuyển sau đó để tham dự hội nghị thượng đỉnh của diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC).
Hai nhà lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc sẽ tìm cách giảm bớt va chạm trong mối quan hệ mà nhiều người coi là quan trọng nhất thế giới, nhưng tiến bộ sâu sắc về những khác biệt to lớn giữa họ có thể phải đợi thêm một ngày nữa.
Các quan chức ở cả hai bờ Thái Bình Dương không đặt nhiều kỳ vọng khi ông Biden và ông Tập chuẩn bị thảo luận về Đài Loan, Biển Đông, cuộc chiến Israel-Hamas, việc Nga xâm lược Ukraine, Triều Tiên và nhân quyền - những lĩnh vực mà hai nhà lãnh đạo không thể giải quyết được những bất đồng lâu nay.
Ông Biden và và ông Tập đã đến San Francisco vào ngày 14/11, nơi cả hai sẽ tham gia hội nghị thượng đỉnh (APEC).
Các nhà lãnh đạo từ nhóm 21 quốc gia - và hàng trăm CEO ở San Francisco - gặp nhau trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc tương đối yếu kém, tranh chấp lãnh thổ của Bắc Kinh với các nước láng giềng và cuộc xung đột ở Trung Đông đang chia rẽ Hoa Kỳ và các đồng minh.
Các chuyên gia cho rằng ông Tập sẽ tìm kiếm một hội nghị thượng đỉnh suôn sẻ với ông Biden để cho những người trong nước lo ngại về nền kinh tế và đầu tư nước ngoài suy giảm thấy rằng ông Tập có thể giải quyết thành công mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Những nỗ lực dàn dựng cẩn thận chuyến thăm của ông Tập Cận Bình có thể bị đảo ngược ở San Francisco bất chấp những nỗ lực đuổi người vô gia cư ra khỏi đường phố. Tuyến đường từ sân bay đến địa điểm tổ chức hội nghị đầy những người biểu tình ủng hộ và chống lại Đảng Cộng sản cầm quyền Trung Quốc, một cảnh tượng bất thường đối với ông Tập, người đã đến thăm Hoa Kỳ lần cuối vào năm 2017.
Địa điểm tổ chức hội nghị cấp cao song phương, cách xa địa điểm tổ chức hội nghị APEC, mang đến cho các nhà lãnh đạo sự an ninh, bình yên và khoảng cách với địa điểm trung tâm.
Ông Biden đã tìm cách ngoại giao trực tiếp với ông Tập, đánh cược rằng mối quan hệ cá nhân mà ông đã vun đắp hàng chục năm với nhà lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông có thể cứu vãn mối quan hệ đang ngày càng trở nên thù địch.
Ông Chong Ja Ian, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết hai bên đang tham gia vào những gì mà ông Mao gọi trong thời nội chiến ở Trung Quốc là “đàm và đánh, đánh và đàm”.
“Đó là vừa đàm phán vừa xây dựng lực lượng”, ông Chong nói.
Tòa Bạch Ốc hy vọng cuộc gặp có thể tạo tiền đề cho các cuộc đàm phán tiếp theo.
Phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc John Kirby nói với các phóng viên trước cuộc họp: “Tất cả chúng tôi đều mong đợi rằng đây sẽ là một cuộc thảo luận hiệu quả ngày hôm nay và hy vọng sẽ là tiền đề cho nhiều cuộc trao đổi và đối thoại hơn nữa giữa hai bên trong tương lai”.
Vấn đề Iran và can thiệp bầu cử
Trong cuộc họp, ông Biden dự kiến sẽ thúc ép ông Tập sử dụng ảnh hưởng của Trung Quốc để thúc giục Iran tránh hành động khiêu khích hoặc khuyến khích các lực lượng ủy nhiệm của họ tham gia vào cuộc xung đột trong những động thái có thể làm lan rộng xung đột Israel-Hamas trên khắp Trung Đông.
Ông cũng dự kiến sẽ nêu ra các cáo buộc về hoạt động của Trung Quốc nhằm gây ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử nước ngoài, tình trạng của các công dân Hoa Kỳ mà Washington tin rằng bị giam giữ sai trái ở Trung Quốc và vấn đề nhân quyền.
Các quan chức Mỹ kỳ vọng sẽ có những bước cụ thể để khôi phục các cuộc đối thoại cấp tham mưu giữa hai nước về các vấn đề từ liên lạc quân sự đến giảm lưu lượng chất fentanyl, quản lý sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo cũng như quản lý thương mại và khí hậu.
Các quan chức Mỹ cho biết nhiều hóa chất được sử dụng để sản xuất fentanyl có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Trước cuộc gặp, cả hai nước đều ủng hộ mục tiêu năng lượng tái tạo mới và cho biết họ sẽ nỗ lực giảm ô nhiễm khí mê-tan và nhựa, việc tái tục hợp tác về khí hậu bị đình chỉ sau khi cựu Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đến thăm Đài Loan vào năm 2022.
Ông Biden đã tập hợp các đồng minh truyền thống của đất nước từ châu Âu đến châu Á để đối đầu với Nga ở Ukraine, mặc dù một số có những khác biệt về cuộc xung đột Israel-Hamas.
Ông Tập, kém ông Biden mười tuổi, đã thắt chặt quyền kiểm soát chính sách, lãnh đạo nhà nước, truyền thông và quân đội cũng như thay đổi hiến pháp. Nhưng những thách thức kinh tế đã đẩy đất nước ra khỏi quỹ đạo tăng trưởng kéo dài ba thập niên.
Các quan chức chính phủ trong khu vực dự kiến Bắc Kinh sẽ thử thách Washington trong những tuần tới, lợi dụng sự chuyển hướng của Hoa Kỳ trong việc tập trung vào Ukraine và Israel trong lúc Bắc Kinh theo đuổi tham vọng của riêng mình ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Ông Biden dự kiến sẽ nói với ông Tập rằng các cam kết của Mỹ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là không thay đổi. Trung Quốc khiến các nước láng giềng lo lắng trong những năm gần đây với những bước đi ở Eo biển Đài Loan, Biển Đông và Biển Hoa Đông, những khu vực tranh chấp quốc tế.
Diễn đàn