Khi Bộ trưởng Tư pháp William Barr trình lên Quốc hội bản tóm tắt những kết quả chủ chốt của cuộc điều tra do Công tố viên Đặc biệt Robert Mueller dẫn đầu để tìm hiểu về sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử Mỹ 2016, các thành viên đội tư vấn pháp lý của Tổng thống Mỹ Donald Trump tập hợp ở một văn phòng gần Điện Capitol.
Họ nhanh chóng có lý do để ăn mừng vào hôm 24/3, có lẽ nhờ vào một quyết định chiến lược chủ chốt. Ông Mueller đã dành 22 tháng điều tra liệu ông Trump hay các trợ lý của ông có âm mưu với Nga trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 hay không với 500 nhân chứng được thẩm vấn. Các luật sư của Tổng thống Trump đảm bảo rằng ông không nằm trong số bị thẩm vấn đó.
Chiến lược đã công hiệu vì đã giúp bao bọc cho ông Trump khỏi những nguy hiểm pháp lý mà ông phải đối mặt nếu ông ngồi xuống với đội ngũ của ông Mueller trong một cuộc thẩm vấn – điều mà ông Trump đã công khai nói rằng ông muốn làm. Thậm chí họ còn định một ngày khả dĩ để thẩm vấn – ngày 27/1 năm 2018 – mặc dù một trong số các luật sư của ông Trump nói với Reuters ông không bao giờ muốn ông Trump ra trả lời ông Mueller, và ông Mueller cũng không bao giờ ra trát đòi ông Trump ra khai chứng.
Hôm 24/3, các luật sư hàng đầu của ông Trump – bao gồm Jay Sekulow, Rudy Giuliani và đôi vợ chồng Jane và Martin Raskin – ngồi tụ tập lại quanh một bàn hội nghị và bật máy tính lên để đợi bản tóm tắt của ông Barr. Khi cuối cùng bản tóm tắt hiện lên, tất cả họ đều vui mừng.
Ông Mueller không phát hiện được bằng chứng về sự thông đồng với Nga, ông Barr nói. Bộ trưởng Tư pháp cũng kết luận rằng không có đủ bằng chứng để kết luận ông Trump cản trở công lý bằng cách gây cản trở điều tra – vấn đề mà ông Mueller vẫn để ngỏ mà chưa kết luận.
Ông Giuliani vòng tay ra ôm lấy Sekulow, ông Sekulow nói với Reuters. Sekulow cho biết ông đã nói với những người khác: “Đây là điều hết sức tuyệt vời.” Phát biểu với Reuters chỉ vào phút sau khi ông Barr công bố bản tóm tắt: “Kết quả này tốt hơn tôi mong đợi.”
Đội ngũ pháp lý của ông Trump đã bác bỏ thành công nỗ lực của ông Mueller hết lần này đến lần khác muốn ông Trump ngồi xuống để thẩm vấn và tránh cho ông Trump bị trát đòi ra khai chứng trước bồi thẩm đoàn. Thay vào đó, họ đồng ý để cho ông Trump trả lời bằng văn bản – điều mà ông đã làm hồi tháng 11.
Nguy cơ là rất cao. Một số luật sư đã lo lắng rằng nếu ông Trump chịu ra thẩm vấn, ông có thể đối mặt với cáo buộc rằng ông đã nói dối FBI. Ông Giuliani đã công khai nói rằng cuộc thẩm vấn này là ‘bẫy khai gian’, nhất là khi ông Mueller đi xa ra bên ngoài vấn đề thông đồng và hỏi ông Trump về những vấn đề khác.
Ông Trump thường bị chỉ trích là nói những điều thất thiệt hay đơn giản là dựng chuyện.
Trong năm ngoái, các luật sư của ông Trump đã thay đổi chiến lược hai mũi nhọn vốn dựa vào việc ông Giuliani công khai công kích ông Mueller săn phù thủy trên các kênh truyền hình cùng với các cuộc đàm phán cửa sau với người của ông Mueller, theo hai nguồn thạo tin nói với Reuters với điều kiện giấu tên.
Khi ông Mueller bắt đầu việc điều tra vào năm 2017, đội ngũ pháp lý của ông Trump lúc đầu quyết định rằng hợp tác là cách tốt nhất để chấm dứt cuộc điều tra, theo lời ông Ty Cobb, luật sư Nhà Trắng chịu trách nhiệm đối phó với cuộc điều tra cho ông Trump vào lúc đó. Hơn 20 quan chức Nhà Trắng sẵn sàng để cho Công tố viên Đặc biệt thẩm vấn, và chính quyền ông Trump đã nộp hơn 20.000 tài liệu.
Một câu hỏi nhức nhối là liệu ông Trump có đồng ý bị thẩm vấn hay không. Mặc dù đã định ngày dự trù, các cố vấn pháp lý của ông Trump đã bị chia rẽ. Luật sư John Dowd, người đại diện cho cá nhân ông Trump trong cuộc điều tra, lo ngại rằng cuộc phỏng vấn sẽ quá rủi ro.
“Chúng tôi sẽ không đi đến đó và phạm sai lầm,” ông Dowd, một cựu lính thủy quân lục chiến, nói khi nhớ lại ông đã phản công như thế nào trước khả năng ông Trump bị thẩm vấn ngay cả khi ông đã bày tỏ sự sẵn lòng.
Ông Dowd nói rằng ông đã nói với nhóm của ông Mueller rằng ‘về những gì mà họ đã làm với Flynn và Papadopoulos’. Michael Flynn là cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump còn ông George Papadopoulos là cựu trợ lý chiến dịch vận động tranh cử của ông. Cả hai đều nhận tội nói dối FBI sau khi ra cho Công tố viên đặc biệt thẩm vấn.
“Chúng tôi sẽ không đến đó,” ông Dowd nói trong một cuộc phỏng vấn.
Ông Dowd cho biết ông Mueller đã nói với ông rằng ông muốn thảo luận 16 nội dung trong cuộc thẩm vấn – quy mô quá rộng. Với việc đồng ý về ngày thẩm vấn dự trù, các luật sư của ông Trump đã tìm cách dụ cho ông Mueller ra để tìm hiểu xem ông đã biết được gì rồi, ông Dowd nói.
“Chúng tôi muốn biết rằng họ đang nghĩ gì trong đầu. Họ rất kín đáo. Mục đích của chúng tôi là: chúng tôi càng gặp họ nhiều thì chúng tôi càng biết được nhiều. Đó là mục tiêu để giữ cho việc bàn thảo tiếp tục,” Dowd cho biết và nói thêm rằng ông không bao giờ có ý định đưa ông Trump ra thẩm vấn.
Sau khi cuộc thẩm vấn bị hủy, thì mọi việc rõ ra rằng quá trình này sẽ kéo dài, theo lời của Cobb.
“Một khi đội ngũ luật sư của Tổng thống đã quyết định hồi tháng 1 năm 2018 rằng họ sẽ không xúc tiến cuộc thẩm vấn vào lúc đó – nhưng vẫn để ngỏ khả năng – mọi người đã rõ rằng việc này sẽ mất thời gian,” Cobb nói.
Các luật sư cũng sẽ đối mặt với nguy cơ hàng ngày về việc nhật trát đòi từ ông Mueller để buộc ông Trump ra khai chứng. Nếu có trát đòi thật sự thì kế hoạch của họ sẽ là yêu cầu tòa án hủy bỏ nó và nghĩ rằng cuộc đấu tranh pháp lý sẽ lên đến Tòa án Tối cao. Nhưng nó không bao giờ xảy ra.
“Chúng tôi đã chuẩn bị ngay từ đầu về khả năng có trát đòi để thách thức nó,” ông Sekulow cho biết. “Chúng tôi cảm thấy tự tin rằng luật pháp rõ ràng đứng về phía chúng tôi.”
Mặc dù không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý, quan điểm của đội luật sư rằng Tổng thống không thể bị buộc ra khai chứng trừ phi họ không thể lấy được thông tin từ các nguồn khác hoặc là tình huống hết sức khác thường.
Cho đến mùa xuân năm 2018, dường như ông Trump có hai lựa chọn: hoặc là ngồi xuống bị thẩm vấn hoặc là nhận trát đòi.
Vào lúc đó, nhóm tư vấn pháp lý của ông Trump có sự thay máu. Ông Dowd từ chức vào tháng Ba. Nhà Raskins và Giuliani gia nhập nhóm vào tháng Tư. Vào tháng 5 ông Cobb bị ông Emmet Flood thay thế ở Nhà Trắng. Ông Sekulow là thành viên chủ chốt duy nhất vẫn còn lại trong nhóm.
Nhóm tư vấn pháp lý đã áp lực buộc ông Mueller chứng tỏ rằng cuộc điều tra đã đến giai đoạn cần phải yêu cầu tổng thống ngồi xuống để phỏng vấn, một nguồn thạo tin cho biết.
“Ông đã đến giai đoạn mà ông đã có bằng chứng phạm tội chưa?” nguồn tin này cho biết nhóm luật sự đã hỏi ông Mueller như vậy.
Nhóm tư vấn pháp lý của ông Trump vẫn giữ nguyên lập trường đó cho đến mùa thu năm 2018 trong khi đàm phán một thỏa thuận mà theo đó ông Trump sẽ trả lời các câu hỏi bằng văn bản chỉ trong một chủ đề giới hạn – khả năng thông đồng với Nga trước cuộc bầu cử tổng thống hồi năm 2016 chứ không phải cuộc thẩm vấn mở vốn có khả năng mở rộng ra việc làm ăn, tài chính của ông Trump hay các vấn đề khác.
Việc ông Mueller đồng ý đưa ra danh sách câu hỏi là khoảnh khắc quan trọng. Công tố viên Đặc biệt không bao giờ ngừng yêu cầu phải có cuộc thẩm vấn, nguồn tin này cho biết nhưng khi ông Mueller đồng ý cho ông Trump trả lời bằng văn bản thì đó là khoảnh khắc lật ngược tình hình.
Tình hình biến chuyển từ câu hỏi thường trực trong đầu: “Liệu họ có sắp ra trát không?” thành “Chúng tôi đã trả lời một số câu hỏi bằng văn bản,” nguồn tin này cho biết.
Các luật sư của ông Trump sẽ không đáp ứng các câu hỏi về việc cản trở công lý khi ông sa thải cựu giám đốc FBI James Comey, vào lúc đó đang giám sát cuộc điều tra về Nga, và liên tục ông Trump công khai đả kích Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions vì đã không chấm dứt cuộc điều tra.
Nhóm pháp lý của ông Trump không cho rằng một Tổng thống sẽ bị quy tội cản trở pháp lý vì đã sa thải người mà ông đã bổ nhiệm từ đầu để làm việc trong chính quyền.
“Điều này không được đặt lên bàn,” và các cuộc đàm phán với Mueller vẫn tiếp tục để trả lời các câu hỏi về sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, nguồn tin nắm rõ vấn đề cho Reuters biết.
“Cuối cùng, chiến lược này có tác dụng. Không có cuộc thẩm vấn nào. Không có trát đòi của bồi thẩm đoàn,” nguồn tin này nói thêm.
Ông Trump đã ký tên vào bản trả lời các câu hỏi của ông Mueller hôm 20/11 trước khi rờiWashington để mừng lễ Tạ ơn tại khu nghỉ mát Mar-a-Lago của ông ở Florida.
“Chúng tôi đã trả lời tất cả các câu hỏi mà họ đưa ra vốn tập trung hợp pháp vào giai đoạn trước bầu cử và tập trung vào Nga,” ông Giuliani lúc đó nói với Reuters. “Không có vấn đề gì sau cuộc bầu cử cả.”
Nhóm của ông Mueller đã gây sức ép trong suốt cuộc thương thuyết để có cơ hội đưa ra những câu hỏi tiếp nối cho ông Trump, có thể là gặp trực tiếp, ông Giuliani nói. Nhưng cuối cùng Công tố viên Đặc biệt đã đồng ý chấp nhận câu trả lời văn bản mà không có điều kiện, ông Giuliani nói thêm.
Cho đến cuối năm ngoái, nhóm luật sư của ông Trump không còn liên lạc nhiều với người của ông Mueller nữa.
Khi được hỏi về chiến lược của nhóm, ông Sekulow nói: “Tôi cho rằng nó đã có hiệu quả. Chiếc máy bay đã hạ cánh an toàn.”
