Chính phủ Mỹ và Pháp cùng Văn phòng nhân quyền Liên Hợp Quốc lên án việc Việt Nam kết án nhiều năm tù bà Hoàng Thị Minh Hồng, người thúc đẩy cho chuyển đổi năng lượng sạch ở quốc gia Đông Nam Á, với tội danh đã được nhà cầm quyền dùng để bỏ tù những nhà hoạt động môi trường danh tiếng khác trong nước trước đây.
Bà Hồng, nhà hoạt động biến đổi khí hậu từng làm việc cho Quỹ Thiên nhiên Hoang dã Thế giới, bị một tòa án ở TP Hồ Chí Minh kết án 3 năm tù vì “trốn thuế” và trở thành người bảo vệ quyền môi trường thứ 5 bị kết án ở Việt Nam kể từ năm 2021.
Trong một tuyên bố đưa ra ngay sau khi bà Hồng bị kết án trong ngày 28/9, Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng họ “quan ngại sâu sắc” việc chính quyền tuyên án tù bà Hồng, người mà họ gọi là một nhà lãnh đạo NGO (tổ chức phi chính phủ) “đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các thách thức toàn cầu, đề xuất các giải pháp bền vững trong cuộc chiến toàn cầu chống khủng hoảng khí hậu và chống buôn bán gỗ và động vật hoang dã.”
“Chúng tôi nhắc lại lời kêu gọi Việt Nam trả tự do cho tất cả những người đang bị giam giữ sai trái và tôn trọng quyền tự do ngôn luận và lập hội của mọi người ở Việt Nam,” Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller nói trong tuyên bố. “Chúng tôi kêu gọi chính phủ Việt Nam đảm bảo luật thuế được thực thi một cách minh bạch, khách quan để đảm báo các tổ chức phi chính phủ có thể hoạt động mà không sợ bị nhắm mục tiêu hoặc bị truy tố không chính đáng.”
Bà Hồng, được đưa vào danh sách “Anh hùng Khí hậu” của Liên Hợp Quốc và từng được Tổng thống Barack Obama nhắc đến như một người trẻ truyền cảm hứng cho ông, bị kết án không lâu sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden tới thăm Hà Nội, nơi ông hoan nghênh các cam kết về khí hậu của Việt Nam và cùng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nâng cấp quan hệ song phương.
Chính phủ Pháp cũng bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về việc kết án bà Hồng của chính quyền Việt Nam và cho biết họ sẽ tiếp tục nêu trường hợp của bà “trong những cuộc thảo luận sắp tới với giới chức Việt Nam,” theo một tuyên bố được Bộ Ngoại giao Pháp đưa ra hôm 29/9.
Cùng ngày, Cao ủy Nhân quyền LHQ (OHCHR) cũng đưa ra tuyên bố lên án Việt Nam kết án bà Hồng, đồng thời bày tỏ “lo ngại sâu sắc” trước “hàng loạt vụ bắt giữ và kết án gần đây đối với những người bảo vệ nhân quyền thúc đẩy cải cách năng lượng sạch ở Việt Nam.”
Theo một báo cáo của các chuyên gia nhân quyền độc lập đưa ra hồi tháng 7, cáo buộc “trốn thuế” được áp để kết tội bà Hồng có mục đích chính trị.
Trong phiên xử hôm 28/9, bà Hồng được truyền thông trong nước dẫn lời nói rằng bà đã “không cập nhật thông tin, kiến thức về thuế” và xin tòa “xem xét cho mức án thấp” để “sớm về với gia đình, tiếp tục cống hiến cho xã hội.”
Sau phiên xử, Reuters dẫn lời luật sư của bà Hồng nói rằng bà “nhận tội nên phiên tòa kết thúc nhanh”.
Bộ Ngoại giao Việt Nam không ngay lập tức trả lời yêu cầu bình luận của VOA trước phản ứng của Mỹ, Pháp và LHQ. Không lâu sau khi bà Hồng bị bắt, Phó Phát ngôn viên Nguyễn Đức Thắng hồi đầu tháng 6 nói rằng các cá nhân và các tổ chức được bảo đảm hoạt động bình thường theo đúng quy định cũng như chịu trách nhiệu trước pháp luật về các hành động của mình ở Việt Nam. Theo đại diện của BNG Việt Nam, những người “vi phạm pháp luật sẽ phải xử lý theo đúng các quy định của luật pháp” tại đây.
Trước bà Hồng – người sáng lập tổ chức bảo vệ môi trường Change và là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên đặt chân đến Nam Cực, các nhà hoạt động môi trường danh tiếng khác – gồm Ngụy Thị Khanh, Đặng Đình Bách, Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương – đã bị kết tội “trốn thuế” và bỏ tù.
“Bốn người ủng hộ quyền môi trường khác đã bị truy tố với tội danh tương tự và bị kết án lên tới 5 năm tù, trong một hành động dường như là một cuộc đàn áp rộng lớn hơn đối với những người bảo vệ quyền môi trường nhằm chống lại không gia dân sự ở Việt Nam,” Người phát ngôn OHCHR Jeremy Laurence nói trong tuyên bố của tổ chức nhân quyền LHQ.
Bà Khanh, giám đốc Trung tâm phát triển sáng tạo xanh GreenID, đã được thả tự do trước thời hạn hôm 12/5. Ông Lợi, một trong ‘bộ tứ’ các nhà hoạt động môi trường kiêm nhà báo độc lập, cũng được cho ra tù trước thời hạn cùng ngày Tổng thống Biden đến thăm Việt Nam hôm 10/9.
Tuy nhiên không lâu trước khi bà Hồng bị kết án, chuyên gia năng lượng xanh Ngô Thị Tố Nhiên, giám đốc điều hành VIETSE và từng cộng tác với các cơ quan của Mỹ và LHQ, bị bắt giữ.
Việc bắt giam và bỏ tù các nhà hoạt động khí hậu tại Việt Nam diễn ra sau khi chính phủ do Đảng Cộng sản cầm quyền cam kết giảm phát khí thải nhà kính bằng 0 vào năm 2050 và đạt được gói hỗ trợ chuyển đổi năng lượng sạch trị giá 15,5 tỷ USD từ thỏa thuận Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Bình đẳng (JETP) vào tháng 12 năm ngoái.
Diễn đàn