Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mỹ-Nga - New START có vẻ như đang trên đà để được gia hạn thêm một năm, khi Washington hôm thứ Ba hoan nghênh đề nghị của Moscow về việc gia hạn hiệp ước theo các điều kiện vừa nêu, nếu cả hai bên đóng băng tất cả các hoạt động triển khai đầu đạn hạt nhân trong thời gian đã thỏa thuận.
Bước đột phá đó đạt được sau nhiều tháng đàm phán gay go, và hai tuần trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, dường như thu hẹp khoảng cách giữa các bên về số phận của hiệp ước START mới năm 2010, sẽ hết hạn vào tháng Hai năm tới. Nếu hiệp ước bị hủy bỏ thì coi như tất cả các hạn chế còn lại đối với việc triển khai các đầu đạn hạt nhân chiến lược cũng như tên lửa và máy bay ném bom mang các vũ khí này, sẽ kích động một cuộc chạy đua vũ trang thời hậu Chiến tranh Lạnh giữa các cường quốc vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới.
Tuần trước, Hoa Kỳ bác bỏ đề nghị của Nga, gia hạn vô điều kiện hiệp ước START 2010 trong một năm, nói rằng bất kỳ đề xuất nào không đóng băng tất cả các đầu đạn hạt nhân - cả chiến lược lẫn chiến thuật - đều "không có cơ may có thể thành hình".
Nhưng một tuyên bố do Bộ Ngoại giao Nga đưa ra hôm thứ Ba cho thấy lập trường của hai nước đã nhích lại gần nhau hơn.
“Nga đề nghị gia hạn New START thêm một năm và sẵn sàng cùng Hoa Kỳ thực hiện cam kết chính trị để ‘đóng băng’ số lượng đầu đạn hạt nhân mà các bên nắm giữ trong giai đoạn này”.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Morgan Ortagus hoan nghênh đề nghị của Nga, nói trong một tuyên bố rằng Hoa Kỳ hoan nghênh “thái độ sẵn sàng đạt tiến bộ của Nga trong vấn đề kiểm soát vũ khí hạt nhân”.
Bà Ortagus nói tiếp:
“Hoa Kỳ sẵn sàng gặp ngay lập tức để hoàn tất một hiệp ước có thể kiểm chứng được. Chúng tôi hy vọng Nga sẽ trao quyền cho các nhà ngoại giao của mình để làm điều tương tự.”
Tuyên bố của phía Mỹ nêu bật một trong số câu hỏi mà hai bên sẽ phải giải quyết để mở đường gia hạn hiệp ước START mới thêm một năm: làm cách nào để kiểm chứng xem phía bên kia có tuân thủ cam kết đóng băng các đầu đạn hạt nhân. Hiệp ước có thể được gia hạn tối đa là 5 năm sau khi hết hạn vào ngày 5 tháng 2 với sự đồng ý của các tổng thống Mỹ và Nga.
Việc gia hạn được Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược - New START là điểm sáng hiếm hoi trong mối quan hệ căng thẳng giữa hai nước.
Nếu không gia hạn được hiệp ước này thì coi như trụ cột chính duy trì sự cân bằng hạt nhân giữa hai nước sẽ bị đạp đổ, và đây là thêm một yếu tố khác nữa gây căng thẳng giữa hai bên.
Bộ Ngoại giao Nga nói đóng băng đầu đạn hạt nhân và gia hạn hiệp ước START thêm một năm chỉ khả thi nếu Washington không đưa ra đòi hỏi nào khác. Moscow nói gia hạn thêm một năm sẽ cho hai có đủ thời gian để thảo luận việc kiểm soát vũ khí hạt nhân một cách thấu đáo hơn.
