Lời dẫn: Thưa quý thính giả, hồi tháng trước, Đảng Nhân Dân Campuchia của Thủ Tướng Hun Sen đắc cử, nhưng không chiếm đủ ghế để có thể tự thành lập chính phủ. Hai đảng đối lập chủ yếu có triển vọng được mời tham gia chính phủ liên hiệp, là Đảng Sam Rainsy và Đảng Funcinpec thì lại bắt tay với nhau để thành lập Liên Minh tranh đấu cho Dân Chủ, và từ chối không thương thuyết với Đảng CPP, trừ phi Thủ Tướng Hun Sen, nhân vật đã ngự trị trên chính trường Campuchia trong nhiều năm qua, phải từ bỏ chức Thủ Tướng. Một số chi tiết về tình trạng bế tắc chính trị tại nước láng giềng kế cận Việt Nam này, sẽ được trình bày trong Tiết mục Nhìn Về Á Châu do Hoài Hương phụ trách sau đây:
Thưa quý thính giả, ngày 27 tháng 7 vừa qua, Campuchia tổ chức tổng tuyển cử. Kết quả cho thấy Đảng Nhân Dân Campuchia do Thủ Tướng Hun Sen lãnh đạo về đầu, với 47,35% số phiếu của cử tri, Đảng Sam Rainsy do ông Sam Rainsy cầm đầu về nhì, với 21,87% số phiếu, và đảng về 3 là Đảng Funcinpec, đảng bảo hoàng do Hoàng Tử Norodom Ranaridh lãnh đạo.
Trong cả thảy 123 ghế trong Quốc Hội Campuchia, Đảng Nhân Dân Campuchia chiếm được 73 ghế. Đây là một đa số rộng rãi nhưng không đủ để Đảng CPP có thể tự dứng ra thành lập chính phủ. Hiến Pháp Campuchia đòi hỏi đảng này phải chiếm được ít nhất 82 ghế mới có thể thông qua các đạo luật, và thế là đảng CPP bị buộc phải thành lập một chính phủ liên hiêp. Nhưng một tháng sau cuộc bầu cử, đảng Nhân Dân Campuchia vẫn chưa thuyết phục được một trong hai đảng đối lập chính trong nước tham gia chính phủ. Thế là cho tới nay, thành phần của tân chính phủ Campuchia vẫn chưa được quyết định, đưa nước này vào tình trạng bế tắc chính trị.
Thủ lãnh của hai đảng đối lập chính, ông Sam Rainsy và Hoàng Tử Ranaridh, tuyên bố họ sẽ không tham gia một chính phủ liên hiệp dưới sự lãnh đạo của đảng CPP, trừ phi ông Hun Sen từ bỏ chức Thủ Tướng. Đây là một đòi hỏi mà các chuyên gia về Campuchia cho là khó có thể xảy ra, mặc dù hai đảng đối lập đã phát động một chiến dịch vận động tại nước ngoài để tìm cách thay thế ông Hun Sen, mà họ cáo buộc là đã có hành động gian lận trong cuộc bầu cử vừa qua.
Hồi tuần trước, đảng Sam Rainsy và đảng Funcinpec loan báo họ đã quyết định gạt sang những bất đồng gay gắt trong quá khứ, để cùng nhau hiệp lực chống Thủ Tướng Hun Sen. Họ thành lập Liên minh Những Người đấu tranh cho Dân Chủ nhằm mục đích áp lực đảng đương quyền Campuchia phải thành lập một chính phủ liên hiệp 3 bên, không có ông Hun Sen trong chức vụ Thủ Tướng.
Trong khi Thủ Tướng Hun Sen bác bỏ đề nghị đó và cho rằng đây là một chuyện nực cười, ông Sam Rainsy tin rằng rốt cuộc ông Hun Sen sẽ không có sự lựa chọn nào khác hơn là phải điều đình với Liên Minh đối lập. Ông Sam Rainsy, thủ lãnh đảng Sam Rainsy, nói:
Ông Hun Sen đã bác bỏ đề nghị của chúng tôi, ông ta không muốn trực diện với sự thực, là Liên Minh đấu tranh cho Dân Chủ đã thành hình, và không một chính phủ nào có thể được thành lập mà không có sự tham gia của Liên Minh chúng tôi. Vì lý do đó, ông Hun Sen sẽ phải từ nhiệm
Thế nhưng các quan sát viên chính trị cho rằng tình hình Xứ Chùa Tháp không đơn giản như vậy. Theo giới quan sát, một mặt khó có triển vọng đảng Nhân Dân Campuchia sẽ nhượng bộ, mặt khác, họ nghi ngờ tính bền bỉ trong quan hệ hợp tác giữa hai đảng đối lập trong Liên minh. Quan hệ giữa hai nhân vật cầm đầu hai đảng này, ông Sam Rainsy và Hoàng Tử Ranaridh vốn không mấy hữu hảo trong quá khứ. Mặt khác, hai đảng này cũng đã từng hợp tác với nhau trước đây, sau cuộc bầu cử năm 1998. Lúc đó, Hoàng Tử Ranaridh đã tìm cách thuyết phục ông Sam Rainsy hiệp lực với ông để lật đổ đảng Nhân Dân Campuchia. Nhưng sau đó, lãnh tụ đảng Funcinpec lại đổi ý kiến và quay sang hợp tác với Đảng Nhân Dân Campuchia để cùng đảng này thành lập một chính phủ liên hiệp.
Bỉnh bút của tờ Pnom Penh Post, ông Bill Bainbridge nói rằng xét quá trình đó, khó có thể tin tưởng một cách nghiêm túc vào sự hiện diện lâu bền của Liên minh những người đấu tranh cho Dân Chủ. Ông nhận định như sau:
Vấn đề ở đây là, Hun Sen không muốn có một chính phủ liên hiệp 3 bên. Đảng CPP của ông chỉ cần thêm có 9 ghế là hội đủ 2 phần 3 đa số cần thiết để thành lập chính phủ. Theo lối suy nghĩ của đảng này thì họ có thể tiếp tục cai quản chính quyền Campuchia như hiện tại mà không vi phạm hiến pháp. Cho nên theo tôi nghĩ, có lẽ họ cứ ngồi đó mà chờ có rạn nứt trong liên minh đối lập, rồi sau đó mới ra tay hành động
Ông Kao Kim Hourn thuộc Viện Hợp Tác và Hòa Bình Campuchia cũng đồng ý rằng việc thành lập một tam đầu chế là một đề nghị không thực tiễn. Ông Kao Kim Hourn nói rằng đảng Nhân Dân Campuchia chỉ muốn liên hiệp với một đảng đối tác mà thôi. Ông Hourn nhận định:
Tôi không tin rằng sẽ có một chính phủ tay ba. Theo tôi thì có khả năng tân chính phủ Campuchia sẽ được thành lập theo căn bản hiện nay, nghĩa là một chính phủ liên hiêp giữa CPP với Funcinpec. Nhưng tôi nghĩ rằng, nếu tình trạng này kéo dài, thì đảng bảo hoàng Funcinpec sẽ tham gia tân chính phủ, nhưng trong một vai trò thứ yếu hơn nữa, so với hiện nay.
Theo hiến pháp hiện hành, thì Campuchia phải thành lập chính phủ 60 ngày sau ngày bầu cử diễn ra vào ngày 27 tháng Bảy. Như vậy đảng cầm quyền do ông Hun Sen lãnh đạo có chưa đầy một tháng nữa để tìm cho ra một giải pháp nhằm đả thông tình trạng bế tắc chính trị hiện nay. Phát ngôn viên của CPP, ông Khieu Kanharith tin rằng đảng của ông có thể giải quyết vấn đề theo đúng kỳ hạn đó. Tuy nhiên ông Kanharith nhấn mạnh rằng đảng Nhân Dân Campuchia sẽ không thương thuyết với liên minh đối lâp, mà chỉ thương thuyết riêng rẽ với cả hai thành viên của liên minh này. Ông Kanharith nói:
Ai cũng biết là lập chính phủ với Funcinpec là giải pháp tốt nhất, như tôi đã nói, một chính phủ lưỡng đảng là một giải pháp tốt, vì vậy chúng tôi sẵn sàng điều đình với bất cứ đảng nào trong hai đảng đối lập chủ yếu để thành lâp chính phủ. Một chính phủ liên hiệp 3 bên không phải là một giải pháp tốt đẹp, bởi vì chúng ta cần có một đảng đối lập để kiểm soát hoạt động của chính phủ .
Riêng ông Sam Rainsy tỏ ra tự tin về quan hệ bền vững của liên minh mà ông vừa thành lập với Hoàng Tử Ranaridh. Ông tin chắc rằng đảng Funcinpec sẽ không phản bội ông. Ôâng Sam Rainsy nhấn mạnh là ông không bị đảng đối tác Funcinpec lợi dụng như một con cờ để có thể mặc cả một thỏa thuận có lợi hơn, trong cuộc thương thuyết với đảng Nhân Dân Campuchia. Ông Sam Rainsy nói rằng nếu như lần này, đảng Funcinpec lại tham chính như đảng đối tác thứ yếu của đảng CPP, thì kể như đảng này đã tự xóa tên và sẽ biến mất khỏi chính trường Campuchia. Thế nhưng một vài tuần lễ là một thời gian rất dài trên chính trường, trong thời gian này, bạn có thể hóa thù, thù thành bạn. Và xét quá trình lịch sử cận đại Campuchia, có lẽ sẽ không mấy ai ngạc nhiên, nếu thấy điều mà người ta tin chắc không thể xảy ra, lại xảy ra.
