20 giờ tối thứ ba 3-11-2009 vừa qua, trên màn vô tuyến Pháp France 2, bộ phim "Một bức tường ở Berlin" - "Un mur à Berlin" - dài hơn 2 tiếng đồng hồ, được trình chiếu sau khi được quảng cáo rộng rãi hơn 2 tháng nay.
Đây là bộ phim chào đón ngày kỷ niệm lớn, chẵn 20 năm ngày sụp đổ bức tường Berlin - bức tường chia cắt nước Đức, châu Âu và Thế giới - bức tường ô nhục - sau 28 năm tồn tại; đó là ngày Lịch sử, ngày Vui lớn 9-11-1989, được coi là Ngày có ý nghĩa Lịch sử đặc biệt trong Thế kỷ XX.
Theo báo Le Figaro, từ đầu năm 2009 đến nay, chưa có bộ phim nào được đông đảo người xem vô tuyến ở Pháp nao nức chờ đón và thưởng thức đông đảo như thế.
Ngay từ sáng hôm sau thứ tư 4-11-2009 cho đến nay, đĩa DVD của bộ phim được phát hành trên internet và các hiệu sách toàn nước Pháp đang được bán rất chạy.
Tác giả bộ phim tài liệu đặc sắc và quý giá này là Patrick Rotman, 58 tuổi, một nhà nghiên cứu lịch sử, Tiến sỹ sử học, cũng là nhà sưu tầm tư liệu lịch sử nổi tiếng, đồng thời cũng là nhà làm phim thời sự chuyên nghiệp rất được mến mộ, đã có nhiều giải thưởng quốc gia và quốc tế.
Ông Rotman đã để ra 18 tháng sưu tầm tài liệu về bức tường Berlin; lịch sử hình thành, tác động và quá trình tan vỡ của bức tường ấy, qua các kho tư liệu, qua các chính khách và dân thường ở Berlin, Moscow, Paris, London, Washington cũng như ở Roma, Warsava, Budapest, Praha, Bucarest...và nhiều nơi khác.
Ông cho biết điều khó nhất là tuyển chọn từ vô vàn tư liệu, đoạn phim dài hàng trăm giờ để gạn lọc, chắp nối, thuyết minh thành một bộ phim ngắn hơn 2 tiếng với đủ ý nghĩa về nhiều mặt.
Nhân dịp này ông cho biết "Tôi có 2 niềm mê say: lịch sử và làm phim". Ông sinh ra trong một gia đình kháng chiến chống phát xít Đức. Bố mẹ ông từng dựng lên một bệnh viện dã chiến trong rừng phục vụ các chiến sĩ chống Đức.
Ông nổi tiếng từ khi làm bộ phim về cuộc chiến tranh Algiérie, sau đó là bộ phim "68", nói về những sự kiện chính trị - xã hội sục sôi năm 1968 trên đất Pháp. Gần đây ông làm bộ phim khắc họa 2 chính khách Pháp đương đại là tổng thống Jacques Chirac và thủ tướng Lionel Jospin.
Bộ phim "Một bức tường ở Berlin" cho người xem hiểu rõ bối cảnh lịch sử tạo nên bức tường này, kết thúc thế chiến 2, các hội nghị quốc tế chia đôi châu Âu, chia đôi nước Đức, chia đôi Berlin; gần 4 triệu người Đông Đức, Đông Âu bỏ phiếu bằng chân sang phía Tây đi tìm tự do, tạo nên tai họa chảy máu "chất xám" ở phía Đông.
Những ngày cực kỳ căng thẳng đầu tháng 8-1961 khi phe Cộng sản do Liên Xô lãnh đạo quyết định dựng bức tường dài hơn 150 km, khi quân lính và xe tăng dàn trận đối địch; nguy cơ chạm trán "tự sát nguyên tử" trong gang tấc; quá trình 28 năm củng cố, kiện toàn bức tường, với 4 thế hệ phòng thủ, từ giây thép gai, tường gạch, đến tường đá, xi măng cốt thép rồi đến điện hóa, điện tử hóa, chiếu sáng hóa, báo động hoá, vĩnh cửu hóa, với hệ thống tháp canh, hỏa điểm, trận địa súng máy, cối, đại bác, súng phun lửa; hàng vạn quân lính, cảnh sát, mật vụ dày đặc, với hàng nghìn chó được huấn luyện kỹ, xe bọc thép, xe tăng ngày đêm tuần tra, được lệnh bắn mọi người vượt tường, kể cả phụ nữ và trẻ em...
Bộ phim đi vào chiều sâu cho biết bức tường từng ngăn đôi 193 đường phố của 2 thành phố Berlin và Postdam, ngăn đôi nhiều thôn xã, hàng xóm, gia đình, dòng họ, cha mẹ với con cái, ông bà với cháu chắt, chia rẽ lứa đôi, bè bạn, đồng học, thày trò... Bộ phim tố cáo hơn 1.100 người đã bị bắn chết khi định vượt tường, trong đó có cả phụ nữ, cụ già và em bé..., có hơn 75 ngàn người bị tù giam vì có ý định và hành động vượt tường, đi tìm tự do.
Các nhân vật của 2 bên liên quan đến bức tường đều được nhắc đến. Từ lời đe dọa hung hăng của Nikita Khrushchev, đến giọng lưỡi huênh hoang của Honecker rằng bức tường sẽ tồn tại trăm năm(!); rồi đến tổng thống Kennedy tự nhận là công dân Berlin, Tổng thống Reagan kêu gọi ông Gorbachev "Hãy phá đổ bức tường này đi!" - Bộ phim nhắc đến Lech Walesa đã lập nên tổ chức Công đoàn Đoàn kết đi đầu đục vỡ một mảng tường thành cộng sản toàn trị ở Đông Âu, đến nhà trí thức Vaclav Havel từng sớm nhận định từ đầu những năm 70 rằng bức tường Berlin đang đổ vỡ từng giờ, từng giờ một, đến Giáo hoàng Jean Paul 2, người đã kiên định đòi tự do tôn giáo, tự do công dân cho quê hương Ngài, cho toàn châu Âu và Thế giới.
Bộ phim cũng nhắc đến thái độ mạnh mẽ dứt khoát của 2 ông Helmut Kohn và Gorbachev cũng như của ông Mitterand trước khát vọng tự do và thống nhất nước Đức, do đó đã tạo thuận lợi cho bức tường Berlin sụp đổ trong an bình, trong nụ cười hân hoan, không có một tiếng súng, tiếng bom và nước Đức thống nhất gọn gàng sau đó qua lá phiếu tự do của toàn dân, xác định chỗ đứng vinh dự cường quốc kinh tế và chính trị của mình trong châu Âu thống nhất.
Kết thúc bộ phim là những đoạn rất cảm động, từ những cuộc nổi dậy của 70.000 công dân Leipzig ngày 9-10-1989, cầm hoa, thắp nến, tuần hành, thét lớn trước quân lính, cảnh sát và xe tăng đã được lệnh nổ súng: "Chúng tôi là nhân dân!", "Không bắn vào nhân dân!". Và rồi các cô gái tặng hoa, ôm hôn các chiến sỹ chĩa mũi súng xuống đất, xe tăng quay về doanh trại.
Ngay sau đó biểu tình hoà bình đòi tự do lan rất nhanh đến Plauen, Dresden, Berlin, Postdam... đẩy bộ chính trị đảng CS vào thế bị động, dẫn đến thủ lãnh CS Honecker từ nhiệm vì lý do sức khoẻ (!) (để lãnh án tử hình sau đó), và những kẻ kế thừa đành phải lùi bước, dẫn đến cuộc họp báo của Sabrowski - kẻ nắm quyền lực cuối cùng - tuyên bố: "Từ nay, các công dân có thể tự do sang phía bên kia". Một nhà báo hỏi ông ta:"Bắt đầu thực hiện từ bao giờ ? ". Ông ta lúng túng một hồi, rồi nói: "Ngay từ lúc này " (tối 9-11-1989).
Thế là xong. Cuộc họp báo tan. Trời đã tối. Mọi người đổ xô ra bức tường. Vẫn còn có nơi quân lính chưa nhận lệnh trên bắt mọi người phải có giấy phép, có visa trên hộ chiếu để đóng dấu. Rồi trên đài truyền thanh truyền đi tin chính thức. Xe ô tô nối đuôi nhau, bóp còi chia vui, mọi người công kênh vượt tường, chụp ảnh ca hát... Bà con bên Tây nhào ra chào đón, mời vào nhà, chia vui thâu đêm suốt sáng.
Cám ơn nhà làm phim Patrick Rotman.
