Nhà văn, nhà báo đoạt giải Putlizer, ông David Halberstam, đã thiệt mạng ngày hôm qua trong một tai nạn xe hơi tại miền Bắc California, thọ 73 tuổi. Ký giả Halberstam đã tường thuật về cuộc chiến tranh Việt Nam và phương pháp làm việc của ông đã bị chính phủ Mỹ dưới thời hai vị Tổng Thống thù ghét. Nhưng việc làm của ông Halberstam đã đặt ra một tiêu chuẩn mới cho các thiên phóng sự điều tra như chúng ta thấy trong bài tường trình sau đây:
Trên nhiều phương diện, ông David Halberstam là một trường hợp thành công điển hình trong xã hội Hoa Kỳ. Người con trai của một gia đình di dân gốc Do Thái từ Đông Âu tới này đã theo học tại một trong những trường đại học tốt nhất Hoa Kỳ – Đại học Harvard tại Cambridge, tiểu bang Massachusetts. Nhưng chính ông đã thừa nhận rằng thành tích của mình không được khá lắm khi theo học tại trường đại học đó.
Tôi là loại người đạt được thành tích khá hơn sau khi tốt nghiệp đại học. Nhưng, đối với tôi thì tài nghệ của tôi đã thâu hẹp lại trong ngành báo chí. Đây là lãnh vực mà tôi cho là mình khá hơn.Tôi đã hoạt động cho tờ báo của trường và người ta biết tôi trong vai trò một cộng tác viên của tờ “Harvard Crimson” nhiều hơn là một sinh viên của trường đại học Harvard.
Điều hấp dẫn Halberstam là ông có thể được công chúng biết tới như một người tham gia chính trường mà không phải là một chính trị gia hoặc dự tranh các chức vụ công cử.
Bạn không cần phải đẹp trai. Bạn không cần phải giầu có. Nhưng bạn có thể hành động theo lương tâm. Và nếu bạn tin là một trong những điều quan trọng tại Hoa Kỳ là ý tưởng về công lý thì tôi nghĩ rằng một ký giả tốt có thể đóng góp vào chuyện đó.
Ông David Halberstam sinh ngày 10 tháng 4 năm 1934 tại thành phố New York, là con trai của một bác sĩ phẫu thuật và một nhà giáo.
Công việc đầu tiên của ông Halberstam trong ngành báo chí sau khi tốt nghiệp trường đại học Harvard là ký giả của tờ “Daily Times Leader” tại West Point, tiểu bang Missisipi. Từ lợi điểm đó và một thời gian ngắn sau đó, trong vai trò ký giả của một nhật báo lớn hơn là tờ “Nashville Tennessean”, ông David Halberstam đã viết về những gì mà ông được chứng kiến đầy đủ trong những diễn biến về phong trào dân quyền đang lớn mạnh tại miền Nam nước Mỹ.
Những bài tường thuật về cuộc tranh đấu của người Mỹ gốc Phi Châu và những người khác tại Hoa Kỳ để bãi bỏ những rào cản của luật pháp và đầu óc chủng tộc đã gây được sự chú ý của tờ báo nhiều uy tín là tờ “New York Times”. Và vào đầu thập niên 1960, ông Halberstam đã bất ngờ được gửi tới Việt Nam để tường thuật về cuộc chiến tranh ở vùng Đông Nam Á này cho cử tọa Mỹ ở cách xa nửa vòng trái đất.
Những bài báo của ký giả Halberstam thường hay nêu nghi vấn về những thông tin mà chính phủ đưa ra về những gì đang diễn ra tại Việt Nam. Những nỗ lực của ông ít được các chính phủ của Tổng Thống Kenedy và Tổng Thống Johnson hoan nghênh. Ông cho rằng các chính phủ này đã lừa dối công chúng Mỹ và về mức độ mà Hoa Kỳ can dự vào cuộc chiến tranh này.
Tôi nghĩ rằng, trong bất cứ lãnh vực nào thì cũng có một phần sự thật. Và các chính phủ thường hay tìm cách che đậy bởi vì sự thật thường ngược lại với chính sách, như tại Việt Nam. Tôi cho rằng Việtnam đã làm cho cả một thế hệ chúng tôi tức giận. Đây là một cuộc tranh đấu vĩ đại của nền dân chủ trong đó chính quyền thì nói dối và dân thường thì nói thật.
Một số sách nói về cuộc chiến tranh Việt Nam đã được xuất bản sau đó, trong đó có các cuốn “The Making of a Quagmire” xuất bản năm 1965 và “The Best and Brightest,” xuất bản năm 1972, nói về các giới chức Hoa Kỳ chịu trách nhiệm về việc đặt kế hoạch cho sự can thiệp của Hoa Kỳ vào vùng Đông Nam Á.
Năm 1964 ông Halberstam được trao giải Pulitzer, giải thưởng văn học cao quý nhất của Hoa Kỳ, về những bài phóng sự của ông về cuộc tranh đấu dành dân quyền.
Ông Halberstam cũng cho thấy ông là người có nhiều tài năng. Ông cũng viết những cuốn sách hấp dẫn về những môn thể thao quan trọng trong cuốn The Summer of 49, về thập niên 1950, và về công nghệ xe ôtô Hoa kỳ và Nhật bản trong cuốn The Reckoning.
Có một câu của triết gia Mỹ Ralph Waldo Emerson mà vào lúc đó tôi không biết. Ông ấy nói như sau: Nếu một người nói theo đúng lương tâm của mình thì cả thế giới sẽ nghe theo người đó. Và cuộc đời tôi đã chứng tỏ điều này. Và đó chính là trọng tâm của nghề làm báo. Nghề này không phải là để nói về chúng ta, hay về danh vọng của chúng ta, mà chính là về sự can đảm của người dân thường, sự khôn ngoan, lòng can đảm và danh dự của người dân thường. Và đó là những điều mà tôi tin tưởng.
Nhà văn David Halberstam qua đời thọ, 73 tuổi.
