Cựu Tổng Thống Saddam Hussein của Iraq sẽ được đưa ra xử ở đâu, ai sẽ là người đứng ra truy tố và ai sẽ bào chữa cho ông ta, và nếu bị xét là phạm tội, Saddam có sẽ bị phạt tử hình hay không? Đó là một số trong những vấn đề đang được các chuyên gia về pháp lý quốc tế tranh luận liên quan đến một trong những vụ án có phần chắc sẽ được dư luận theo dõi nhiều nhất trong lịch sử hiện đại. Từ Washington Thông tín viên đài Tiếng nói Hoa Kỳ Meredith Buel có thêm chi tiết trong bài tường trình sau đây.
Từ khi Saddam Hussein bị bắt vào ngày 13 tháng chạp năm ngoái cho đến nay, nhân viên của Cơ Quan Tình Báo Trung Ương, tức CIA, và của bộ Tư Pháp Hoa ky đãø liên tục thẩm vấn nhà cựu độc tài Iraq này.
Ngoài những thông tin thu thập được từ các cuộc thẩm vấn, còn có rất nhiều bằng cớ cũng như nhiều nhân chứng có thể xác nhận các tội ác của chế độ Saddam Hussein trong nhiều năm qua.
Ông Laurence Rothenberg là một chuyên gia về luật quốc tế tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Các Vấn Đề Quốc Tế ở thủ đô Washington. Ông nói rằng các trường hợp xảy ra tội ác mà Saddam Hussein bị cáo buộc đã phạm được rất nhiều nguời biết. Ông nói:
Saddam phải chịu trách nhiệm về việc sát hại ít nhất là 3 trăm ngàn người và việc hành hạ tra tấn hàng trăm ngàn người khác. Có thể ông ta cũng phải chịu trách nhiệm về cái chết của so ánạn nhân tổng cộng không dưới 1 triệu người bị chế độ của ông ta giết hại. Trong số này có những người là nạn nhân của nạn diệt chủng, như người Kurd, người Hồi giáo Shia ở miền nam Iraq, và các nhóm thiểu số nhỏ hơn.
Theo ông Rothenberg thì mặc dù có vô số bằng chứng về tội ác của Saddam, điều quan trọng là phải đưa ông ta ra xét xử tại Baghdad.
Ông Rothenberg nói rằng việc xét xử Saddam tại Iraq là điều thiết yếu đối với nhân dân Iraq cũng như cộng đồng thế giới. Ông giải thich tiếp:
Tất nhiên câu hỏi được đặt ra ở đây là việc xét xử Saddam nhằm mục đích gì. Việc tổ chức một tòa án để xử các tội ác chiến tranh có nhiều mục đích chứ không chỉ là để xác minh tội trạng. Chẳng hạn như đem lại cho các nạn nhân của ông ta sự an ủi, mà theo tôi nghỉ thì đó là một trong những yếu tố quan trọng nhất và là một trong những lý do chính để mở phiên tòa xử ông ta ở Iraq. Một lý do khác nửa là để thu thập một hồ sơ cho lịch sử để vạch trần chế độ Saddam. Điều đó không chỉ mang lại sự an ủi cho các nạn nhân của ông ta mà còn cho cả phần còn lại của thế giới Ả Rập và Hồi Giáo và cộng đồng thế giới.
Theo ông Tom Malinowski, Giám Đốc tổ chức Nhân Quyền Human Rights Watch tại thủ đô Washington, thì nên để cho nhân dân Iraq dẫn đầu trong việc truy tố Saddam. Tuy nhiên ông nói rằng các luật sư và thẩm phán Iraq cần có sự hiểu biết rộng rải về pháp lý quốc tế mới có giải quyết một cách thích hợp một vụ án có tầm mức quan trọng như thế này. Sau đây là lời ông Malinowski:
Các luật sư và chuyên gia pháp lý sống ở Iraq dưới thời Saddam, trong đó nhiều người mà tôi chắc chắn là những người rất khả kính và quyết tâm, muốn thấy việc này được xử lý đúng mức. Tuy nhiên, các cuộc phỏng vấn của chúng tôi cho thấy là họ không có kinh nghiệm để ứng phó bất cứ một phiên xử nào kéo dài quá một hoặc 2 ngày. Lý do đơn giản là vì đó là tập quán xét xữ đã diễn ra dưới thời Saddam Hussein.
Một câu hỏi được đặt ra ở đây là nếu Saddam bị xét là có phạm tội thì ông ta có bị tuyên án tử hình hay không?
Ông Malinowski nói rằng căn cứ theo sự kiện lịch sử trong thời gian gần đây của Iraq thì câu trả lời có thể là không. Ông giải thích như sau.
Quí vị cần ghi nhận rằng trong 30 năm qua Iraq đã được cai trị bằng hình phạt tử hình. Đất nước này được cai trị bằng sự giết chóc, trả đủa và báo thù. Đó là giải pháp cho mọi vấn đề ở Iraq. Tôi muốn nói rằng nếu quí vị muốn đất nước này chuyển hướng, nếu nhân dân Iraq muốn xây dựng một xã hội hoàn toàn mới, khác với một đường lối quá khích mà họ đã sống trước đây thì một trong những cách tốt nhất họ có thể làm là thành lập một chính phủ không còn tự cho có quyền giết hại chính người dân nước họ, ngay cả trong các tình huống tệ hại nhất.
Ông Laurence Rothenberg thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế hoàn toàn bác bỏ quan điểm này.
Ông nói rằng căn cứ trên tính cách nghiêm trọng của các tội ác mà Saddam Hussein đã phạm, án tử hình là hình phạt duy nhất thích hợp đối với ông ta. Sau đây là ý kiến của ông Rothenberg:
Theo ý tôi hình phạt thích đáng duy nhất cho việc sát hại 3 trăm ngàn người, hành hạ tra tấn những người khác, ném những người còn sống vào trong các máy nghiền công nghiệp, cắt tai, cắt lưỡi và hảm hiếp các bà vợ và con gái trước mặt chồng và cha của họ, là hình phạt tử hình. Nếu tôi được quyền quyết định, Saddam sẽ bị hành quyết 3 trăm ngàn lần, cứ một lần cho một nạn nhân của ông ta.
Chính quyền của Tổng Thống George W. Bush cho biết Saddam sẽ được trao lại cho tân chính phủ Iraq, mặc dù vẫn chưa rõ khi nào thì sẽ mang ông ta ra xét xử.
Bộ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ Colin Powell nói rằng có thể là vào tháng 7, sau khi chính phủ lâm thời đã được thành lập theo như dự định.
Theo lời của Ngoại Trưởng powell thì “Sự khả tín của tân chính phủ Iraq sẽ được thẩm định qua cách họ xử lý đối với nhà độc tài khủng khiếp này.”
