Bác sĩ Hồ văn Hiền
Chuyên gia phụ trách giải đáp thắc mắc y học kỳ này là bác sĩ Hồ văn Hiền, chuyên khoa nhi và y khoa tổng quát, có phòng mạch và đang làm việc cho các bệnh viện ở Bắc Virginia.
Cô Thu ở Saigon có trình bầy về trường hợp bệnh của cô và được bác sĩ Hồ văn Hiền giải đáp:
Trường hợp bịnh nhân Tên Thu, Sài gòn, 38 tuổi mắc chứng lạc nội mạc tử cung và bướu xơ tử cung. Trong một kỳ trước, tôi đã trả lời về bướu xơ tử cung, có lẽ ngưòi hỏi cũng là cô thính giả đặt câu hỏi ngày hôm nay, nhưng với những chi tiết khác và với những thắc mắc mới về những vấn đề khác của chứng bịnh.
Trước tiên tôi xin nhắc lại chương trình này là một cơ hội giúp chúng ta cùng tìm hiểu về những vấn đề tương đối thường thức về y khoa tổng quát để giúp bịnh nhân hiểu hơn về một số bịnh, nên tôi sẽ không thể có ý kiến gì về cách chữa trị của bác sĩ chuyên khoa của bịnh nhân, vì chỉ có bs đó mới là người điều khiển chương trình trị liệu, và bịnh nhân nên hỏi bs của mình nếu có thắc mắc về những quyết định của bác sĩ của mình.
(1) Trở lại các câu hỏi của cô thính giả, thứ nhất về bướu xơ tử cung tôi đã trình bày chi tiết trong kỳ trước, tôi sẽ không lập lại ở đây, xin vào website để tham khảo.Theo tôi hiểu, nếu bướu xơ gây triệu chứng mà bịnh nhân không muốn dùng phẩu thuật thì chỉ có cách làm nghẽn mạch (embolization), nghĩa là bs chuyên về quang tuyến can thiệp (interventional radiologist) cho kim về hướng động mạch tử cung, bơm vào đó những hạt chất plastic vào dòng máu, đến những mạch máu nhỏ hơn nuôi cái u bướu đó, các hạt này bị kẹt lại và làm nghẽn dòng máu nuôi dưỡng các u bướu, sau đó với thời gian u buớu sẽ teo đi.
(2) Điểm thứ hai, bác sĩ của cô khuyên nên có chồng gấp nhưng cô chưa thể hoặc chưa muốn thực hiện, nhưng mặt khác cô muốn giữ khả năng sinh con nên không muốn phẩu thuật trên tử cung.Về điểm này, có những điều đáng chú ý sau:
Có thể bác sĩ cô khuyên như vậy vì với thời gian qua, thì khả năng có con càng giảm vì những lý do sau:
1) số lượng trứng từ buồng trứng càng ngày càng giảm
2) tuổi càng lớn thì các bịnh như u xơ tử cung (fibroid) càng tăng, tuy nói chung ảnh hưởng khiêm tốn thôi
3) bịnh lạc nội mạc tử cung (màng lót tử cung)(endometriosis) mà bịnh nhân nhắc đến ở đây.
Bình thường trong lòng tử cung có một lớp tế bào lót (endometrium), đầu chu kỳ kinh nguyệt, thì tế bào trong caí màng này mọc dày ra, đến cuối chu kỳ, nếu người đàn bà không thụ tinh (không có bầu), thì các tế bào này vì không còn kích tố nữ nuôi dưỡng chúng, bị tróc ra, và theo máu kinh nguyệt ra ngoài. Trường hợp bịnh “lạc nội mạc tử cung”, các tế bào màng lót “đi lạc” ra ngoài tử cung, vào xoang bụng (vùng xương chậu), bám vào bên ngoài tử cung, ống dẫn trứng và buồng trứng, chúng cũng tăng trưởng với chu kỳ kinh nguyệt, nhưng lúc cuối chu kỳ, chúng không ra ngoài được, mà lại nằm trong bụng, làm đau bụng rất nhiều lúc người đàn bà có kinh,và cần bs định bịnh để phân biệt với nhưng nguyên do khác gây đau bụng như bướu xơ tử cung, nhiễm trùng, đau ruột già (ruột kết), vv (Nếu người đàn bà có bầu, các triệu chứng lạc niêm mạc giảm đi lúc mang thai.)…
Với thời gian, lạc màng lót tử cũng gây ra thẹo, tạo nên những u nang (cyst ), càng ngày càng ảnh hưởng nhiều đến cơ năng của buồng trứng và ống dẫn trứng, làm khó thụ thai hơn vì trứng rụng ra khỏi buồng trứng khó đi vào tử cung để gặp tinh trùng.
4) Một số khá đông phụ nữ bị các chứng nhiễm trùng vùng xương chậu mà không biết, với thời gian, các bịnh này có thể làm tắc nghẽn các ống dẫn trứng, càng ngày càng khó có thai.
Nói chung, tuổi dễ có bầu nhất cho đàn bà là từ 20-24, đến lứa tuổi 35-40, khả năng này giảm 25-50%, sau 40-50 giảm thêm 50-95 %. Đây là cái mà người ta gọi là “đồng hồ sinh học”(biological clock), cho dù chúng ta có những phương pháp trị hiếm muộn mới mẻ, cái đồng hồ sinh học cũng vẫn là yếu tố quan trọng nhất, nghĩa là người đàn bà càng lớn tuổi thì càng giảm hy vọng có bầu.
(3) Về câu hỏi thuốc chích ngừa thai loại 3 tháng và loại 3 năm bên nào tốt hơn.Tôi đoán bs của cô đề nghị các biện pháp này là để chữa bịnh lạc nội mạc tử cung. Thuốc Medroxyprogesteron, là thuốc ngừa thai, chích thịt, ba tháng một lần, thuốc ngăn chặn chảy máu hàng tháng (kinh nguyệt) không xảy ra, và các tế bào lòng tử cung mọc sai chỗ trong xoang bụng (intra-abdominal endometrial implants) không tăng trưởng nữa,làm giảm các triệu chứng đau, đầy bụng..Thuốc ngừa thai 3 năm được chôn dưới da, phần trong cánh tay, dưới nách (ống chích đặc biệt đẩy vào lớp mở dưới da).
Có 2 loại được dùng:
a) Implanon là implant duy nhất được dùng ở Mỹ: bằng cây diêm quẹt, chứa chất progestin, làm ngưng rụng trứng, làm nội mạc tử cung không phát triển, làm chất nhờn cỗ tử cung dày đặt lại, không cho tinh trùng vào. Sau ba năm phải lấy ra. Biến chứng thường nhất là kinh nguyệt không đều, máu đông không bình thường tạo nên các cục máu (clots) di chuyển gây nghẽn mạch (embolization), thai ngoài tử cung, cyst buồng trứng, nhức đầu, lên cân, trầm cảm…Hiệu nghiệm ngừa thai 99%, tương tự như thuốc chích mỗi 3 tháng.
b) Norplant (levonorgestrel), có lâu hơn (thập niên 1980), bị kiện tụng nhiều, nay chỉ còn dùng trong một số nước nghèo như Bangladesh.
(4) Ngoài ra, bịnh nhân còn dùng Zoladex (goserelin, gonadotropin releasing hormone agonist, đắt tiền, chích dưới da hàng tháng), là một thuốc tác dụng trên hypothalamus (phần dưới não bộ), làm giảm các hormone nữ kích thích sự tăng trưởng của bướu xơ tử cung. Tuy nhiên, ngưng thuốc thì bướu to trở lại, không trị dứt được. Trong trường hợp thính giả, zoladex vừa trị u tử cung, vừ trị bịnh lạc nội mạc tử cung, nên có thể bs dùng cho cả hai mục tiêu và, dù đắt tiền, cần theo quyết định của bác sĩ chuyên khoa.
(5) Về nằm ngủ sáng dậy tay sưng, bịnh nhân nên xem lại thế nằm của mình, nếu nằm nghiêng lúc ngủ, có thể đè lên đường trở về các tĩnh mạch và các kênh lâm ba (lymphatic channel). Nếu không bớt cần khám bác sĩ dể tìm nguyên nhân.
Chúc bịnh nhân may mắn.
Cảm ơn bác sĩ Hồ văn Hiền.
Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi Đáp Y Học này.
Chúng tôi vẫn dành đường dây điện thoại miễn phí để tiếp nhận các thắc mắc khác của quý thính giả về sức khỏe và y học thường thức. Số điện thoại miễn phí dành cho mục Hỏi Đáp Y Học là 202-205-7890, xin nhắc lại, 202-205-7890, ngày giờ nhận câu hỏi là thứ ba và thứ năm mỗi tuần, từ 8 giờ 30 đến 9 giờ 30 tối, giờ Việt Nam. Chúng tôi sẽ chuyển các thắc mắc của quý vị cho các bác sĩ chuyên khoa phân tích và giải thích và sẽ thông báo ngày giờ giải đáp để quý vị tiện theo dõi.