Thính giả Viêm Phạm, Seattle, Washington, hỏi:
“Kính thưa Bác sĩ,
Anh tôi, 76 tuổi, vừa qua đời vì bị viêm gan C hơn một chục năm.
Tôi muốn hỏi rằng tỉ lệ lây nhiễm cho người vợ của ảnh có hay không, và bao nhiêu phần trăm. (Vợ ảnh năm nay khoảng 70 tuổi).
Cám ơn Bác sĩ"
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Lây nhiễm viêm gan C qua tính dục
Viêm gan có thể do nhiều nguyên nhân. Nhiễm vi rút là một trong những nguyên nhân thường gặp. Viêm gan C được khám phá sau viêm gan A và B. Sau đó còn bệnh viêm gan D (delta agent, chỉ đi kèm theo viêm gan B), viêm gan E và viêm gan G.
Bệnh do virus viêm gan C gây ra (HCV). HCV là một sợi RNA đơn. (single stranded RNA). Trước đây, người bị viêm gan sau khi truyền máu, hết 90% viêm gan sau khi truyền máu là do HCV gây ra. Sau 1992, với khả năng sàng lọc (screening) máu và các bộ phận ghép trước khi truyền cho người nhận, nhiễm HCV sau khi truyền máu rất hiếm ở Mỹ (chừng 2 triệu bịch máu mới có 1 ca HCV). Tuy nhiên, đại đa số người bị viêm gan C hiện nay là do dùng thuốc ma tuý chích (intravenous drug use), hít cocaine qua mũi, xăm mình và ở mức ít hơn, qua đường tính dục (sexual transmission). Thỉnh thoảng một đợt lây lan (outbreak) có thể xảy ra do kiểm soát nhiễm trùng bị sơ sót tại các cơ quan y tế, những nơi ở tập thể cho người già, người bệnh (residential care facilities).
Trong số người bị nhiễm HCV cấp tính, chỉ một số ít có triệu chứng; như buồn nôn, vàng da (jaundice), nước tiểu vàng khè, đau bụng bên phải, phía trên (vùng gan). Triệu chứng kéo dài chừng 2 tuần đến 4 tháng. 86% -50% sẽ tiếp tục trở thành viêm gan C mãn tính (kinh niên) (chronic hepatitis C). Tuỳ theo nhóm người: trẻ em có khả năng dứt HCV chừng 50%; người có triệu chứng có khả năng tự thanh toán HCV (cure) cao hơn người không triệu chứng (asymptomatic cases). Sau 20 năm, 20% bệnh nhân sẽ bị xơ gan (liver cirrhosis), nhất là những bệnh nhân phái nam, uống rượu nhiều và mắc bệnh sau 40 tuổi.
Bác sĩ thử nghiệm máu bệnh nhân xem có kháng thể chống siêu vi viêm gan C hay không (Hepatitis C Antibody Test, hay Anti-HCV Test). Nếu test kháng thể (antibodies) chống HCV có mặt (tồn tại), có nghĩa bệnh nhân đã tiếp xúc với HCV trong quá khứ, và test này vẫn dương tính suốt đời dù cơ thể đã thanh toán xong HCV. Bác sĩ cần thử thêm một test khác để xem hiện nay bệnh nhân có còn HCV trong máu hay không, bằng cách tìm RNA của virus với phương pháp PCR (HCV RNA hay PCR test). Nếu test thứ hai này dương tính thì mới xác nhận là người bệnh đang nhiễm viêm gan C.
Nói ngắn gọn, so với viêm gan B và HIV, khả năng lây viêm gan C qua đường tình dục rất thấp, nhất là giữa một vợ một chồng không có hoạt động tính dục với người ngoài. Cơ nguy lây bệnh cao hơn đối với người có nhiều bạn tình, mắc bệnh phong tình khác, mạnh bạo lúc giao hợp (“rough sex”, khả năng trầy trụa, tiếp xúc trực tiếp với máu người kia nhiều hơn), hoặc nhiễm HIV. Người ta đang nghiên cứu để hiểu thêm về cách virus viêm gan C lây qua đường tính dục như thế nào.
Nếu hỏi về một con số cụ thể, chúng ta có thể kể ra đây một khảo cứu của Terrault và cộng sự: 500 người da trắng, tuổi trung bình 49 tuổi (26-79 tuổi), ở với nhau trung bình 15 năm (2-52 năm) có mắc viêm gan C (kháng thể chống HCV dương, anti-HCV positive) nhưng không bị HIV được theo dõi cùng với người phối ngẫu lâu bền (long-term heterosexual partners) của họ, thử nghiệm HCV RNA và phân loại HCV, điều tra về các yếu tố cơ nguy, về cách họ "ăn nằm" với nhau (sexual practices), về cách họ dùng chung với nhau các món đồ "tế nhuyễn” (personal grooming items), nghĩa là rất chi tiết. Kết quả cho thấy có 20 (4%) partner có siêu vi HCV, 9 partner có HCV cùng serotype/genotype tương tự như nhau; tuy nhiên chỉ có 3 partner (0,6%) là chắc chắn có hiện tượng lây từ người này qua người kia. Kết luận cơ nguy lây từ người phối ngẫu là 7/10.000 cho mỗi năm ở với nhau ( maximum incidence rate of HCV transmission by sex), và xảy ra 1/190.000 lần tiếp xúc tính dục, nghĩa là cực kỳ thấp. Tác giả cũng nhận thấy cách "ăn nằm" với nhau (specific sexual practices) không thấy liên hệ với tỷ lệ lây lan giữa hai người phối ngẫu khác phái, độc thê, độc phu (monogamous heterosexual couples). Đây là một tin tức đáng lạc quan là những người liên hệ yên tâm ("reassuring").
Chúc quý vị may mắn.
Tham khảo/References:
1) CDC: “Can Hepatitis C be spread through sexual contact?
"Yes, but the risk of transmission from sexual contact is believed to be low. The risk increases for those who have multiple sex partners, have a sexually transmitted disease, engage in rough sex, or are infected with HIV. More research is needed to better understand how and when Hepatitis C can be spread through sexual contact."
2) Hepatology. 2013 Mar;57(3):881-9. doi: 10.1002/hep.26164. Epub 2013 Feb 7. Sexual transmission of hepatitis C virus among monogamous heterosexual couples: the HCV partners study.
Terrault NA1, Dodge JL, Murphy EL, Tavis JE, Kiss A, Levin TR, Gish RG, Busch MP, Reingold AL,Alter MJ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23175457
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
-----------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Qúy vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, xin gọi đến số (202) 205-7890, hoặc E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com> để sắp xếp hẹn trả lời cho buổi phát thanh kế tiếp.
Các bác sĩ của chuyên mục Hỏi đáp Y học Trực tiếp của đài VOA sẽ cố gắng giải đáp các thắc mắc về y học của qúy vị.
