Hai xe thám hiểm Sao Hỏa của Cơ quan Không Gian Hoa Kỳ, NASA, đã lập được những thành tích lịch sử. Chúng đã hạ cánh an toàn xuống Hành Tinh Đỏ, chụp ảnh tất cả những gì nằm trong tầm thu hình của chúng, và phát hiện được những bằng chứng cho thấy hành tinh khô cằn này từng có nước ở thể lỏng. Vừa qua, NASA lại loan báo kéo dài thêm thời gian hoạt động của các xe này, vì máy móc của hai xe này vẫn vận hành tốt đẹp. Câu chuyện “Khoa học Không gian” hôm nay sẽ được Nguyễn Lê dành để trình bày thêm với quý thính giả một số chi tiết liên quan đến sự kiện này.
Lúc đầu, nhiệm vụ thăm dò Sao Hỏa lần này của hai xe thám hiểm “Spirit” và “Opportunity” được ấn định kéo dài 90 ngày. Nhưng vì cho đến nay hai xe này vẫn thường xuyên gửi thông tin về Trái Đất, cho nên Cơ quan Không gian Hoa Kỳ đã cho phép chúng tiếp tục hoạt động cho đến ít nhất là giữa tháng 9.
Các nhân viên điều hành công tác thăm dò Sao Hỏa nói rằng trong tuần qua hai xe “Spirit” và “Opportunity” đã hoàn thành gần hết các mục tiêu tiên khởi của chúng, và trong hầu hết các trường hợp đã vượt chỉ tiêu ấn định. Các mục tiêu này đòi hỏi 2 xe phải chụp ảnh toàn cảnh 360 độ khu vực chung quanh 2 xe, khoan và quan sát ít nhất là một tảng đá, di chuyển trên một khoảng cách ít nhất là 600 mét, và xem xét tất cả là 8 địa điểm. Hai xe đã hoàn tất hầu hết các nhiệm vụ vừa kể trong khi tìm kiếm các dấu hiệu cho thấy Sao Hỏa trước đây từng có nhiều nước.
Bà Jennifer Trosper là người quản lý hoạt động của xe thám hiểm “Spirit.” Bà cho biết xe này đã di chuyển xa hơn khoảng cách 600 mét dự liệu đến 17 mét, trong khi xe “Opportunty,” hạ xuống Sao Hỏa sau xe “Spirit,” vẫn còn thời gian hơn 2 tuần lễ một chút để hoàn thành mục tiêu này. Sau đây là lời bà Trosper:
“Xe ‘Spirit’ đã hoàn thành tất cả các mục tiêu đó, và nhiệm vụ đã được thực hiện thành công. Chúng tôi sẽ chờ xem điều gì sẽ xảy ra khi xe ‘Spirit’ tiếp tục hoạt động.”
Trên đường di chuyển, xe “Opportunity” đã tìm thấy những bằng chứng về sự hiện diện của một vùng nước mặn cạn vào thời cổ đại-có lẽ là một vùng biển-mà các nhà khoa học nói rằng có thể đã nuôi dưỡng sự sống. Xe “Spirit” cũng đã phát hiện được những dấu hiệu cho thấy rằng nước đã tác động đến sự hình thành các khối đất đá ở phía bên kia Sao Hỏa , mặc dù các nhà khoa học chưa ra những dấu hiệu cho thấy từng có một vùng nước rộng lớn trên mặt Hành tinh Đỏ.
Quyết định của Cơ quan Không gian Hoa Kỳ triển hạn hoạt động cho hai xe thám hiểm đã nâng thời gian công tác của chúng trên Hành tinh Đỏ lên tổng cộng 250 ngày. Giám đốc chương trình thăm dò Sao Hỏa của Hoa Kỳ, ông Firouz Naderi, một người Mỹ gốc Iran, nói rằng không ai biết chắc rằng hai xe “Opportunity” và “Spirit” có sẽ tiếp tục làm việc được lâu đến thế hay không, nhưng đến giờ này thì tất cả mọi hệ thống máy móc trên hai xe đều vận hành tốt. Ông Naderi nói:
“Tuy chúng tôi hy vọng sẽ kéo dài được cho đến tháng 9, chúng tôi chỉ xem nhiệm vụ triển hạn này như một công tác khoa học trời cho. Xe “Spirit“có thể hoạt động đến hết ngày thứ 250, và rồi vẫn còn đủ sức để đi xa hơn nữa. Nhưng cũng có thể có những bất ngờ xảy ra vào giữa tháng 6, và một hay cả 2 xe thám hiểm có thể bất thần ngưng hoạt động.”
Có nhiều yếu tố làm hạn chế thời gian hoạt động của các xe thám hiểm. Thứ nhất là việc bụi trên Sao Hỏa tiếp tục đóng ngày càng nhiều trên các tấm pin điện mặt trời của xe, làm giảm bớt số điện năng được sản xuất. Thêm vào đó, theo thời gian và sự thay đổi mùa trên Sao Hỏa, mặt trời xuống thấp dần ở chân trời, khiến cho hai xe thám hiểm không còn nhận được nhiều năng lượng như lúc đầu.
Sự hao mòn cũng rút ngắn thời gian hoạt động của các xe thám hiểm. Các động cơ của xe chỉ làm việc trong một thời gian nào đó thôi, đặc biệt là trong môi trường cực kỳ khắc nghiệt của Hành tinh Đỏ.
Nhưng theo ước tính của Ông Naderi, thì đến giữa tháng 9 thì lớp bụi Sao Hỏa phủ trên các tấm pin điện mặt trời của hai xe thám hiểm vẫn chưa dày đến mức gây trở ngại cho việc sản xuất điện năng. Cả khoảng thời gian ban ngày đang ngắn dần trên Sao Hỏa cũng không cản trở việc sản xuất điện năng. Kết quả kiểm tra các động cơ và các bộ phận khác của hai xe thám hiểm trước khi phóng cho thấy chúng có khả năng hoạt động lâu dài và chịu đựng được những thay đổi cực lớn và liên tục của thời tiết trên hành tinh khô cằn này.
Các giới chức của Cơ quan Không gian Hoa Kỳ nói rằng nếu các xe thám hiểm vẫn còn hoạt động được vào giữa tháng 9, thì NASA sẽ quyết định keo dài thêm nhiệm vụ của chúng một lần nữa.
Trong khi đó, toán điều hành công tác thăm dò Sao Hỏa của Cơ quan Không gian Hoa Kỳ đã chuyển thời khóa biểu làm việc căn cứ vào thời gian trên Sao Hỏa, sang một thời khóa biểu dựa vào giờ giấc trên Trái Đất. Làm việc theo giờ giấc của Sao Hỏa thì sẽ giúp cho vấn đề phối hợp hoạt động của hai xe thám hiểm được dễ dàng hơn. Nhưng vì ngày trên Sao Hỏa dài hơn ngày trên Trái Đất gần 40 phút, các chuyên viên phải theo một chương trình công tác hàng ngày khác nhau đôi chút. Các giới chức của Cơ quan Không gian Hoa Kỳ nói rằng giờ giấc làm việc như thế gây nhiều căng thẳng về tinh thần và thể xác cho các chuyên viên. Vì vậy, cơ quan này muốn các chuyên viên học cách điều khiển các hoạt động thăm dò trên mặt Sao Hỏa trong tương lai theo giờ giấc trên Trái Đất. Bà Jennifer Trosper, người quản lý hoạt động của xe “Spirit,” nói rằng đây là một thay đổi lớn làm mọi người cảm thấy nhẹ nhõm.
“Thật là một điều dễ chịu khi được đi làm, ăn uống, gặp gỡ bè bạn vào những giờ giấc bình thường. Điều duy nhất mà tôi không thích về giờ giấc trên Trái Đất là chuyện kẹt xe!”
Ngày 13 tháng tư, các chuyên viên đã hoàn tất việc nạp một số phần mềm mới đã được dự tính từ lâu, vào các máy điện toán của hai xe thám hiểm. Các phần mềm mới này sẽ giúp cho hai xe vượt qua các chướng ngại một cách nhanh chóng hơn, tăng tốc độ di chuyển, và chuyển sang trạng thái “ngủ yên” khi không cần hoạt động, để tiết kiệm năng lượng.
Trung tâm điều hành các xe thám hiểm Sao Hỏa đặt tại thành phố Pasadena, bang California, gần thành phố lớn vào hàng thứ hai của Hoa Kỳ là Los Angeles.
