Bác sĩ Hồ văn Hiền giải đáp thắc mắc của bà Lương thị Phe ở Thủ Đức hỏi về bệnh tim bẩm sinh của con bà là em Lương Chấn Quốc Thắng.
Em Thắng bị chứng chuyển vị đại động mạch thông liên thất và hở van hai lá (transposition of the great arteries, ventricular septal defect and mitral insufficiency) Đây là một trường hợp tim dị dạng bẩm sinh tức là sinh ra đã có sẵn, do có sự bất thường xẩy ra lúc trái tim thai nhi thành hình trong bụng mẹ. Trái tim thai nhi, nguyên thủy là một cái ống, từng bước được uốn nắn thành trái tim có bốn ngăn, nối liền vớI các mạch máu lớn (great vessels). Động mạch (arteries) là những mạch máu đem máu từ tim đi ra các vùng khác, ở ngoại biên hoặc lên phổi. Tĩnh mạch (vein) đem máu từ các vùng ngoại biên hoặc từ phổI về trở lại tim. Máu từ châu thân được động mạch phổI bơm lên phổI để nhận oxy và thải thán khí ra ngoài, xong trở về tim trái và được động mạch chủ (aorta) phân phối ra châu thân, đem dưỡng khí oxy cần thiết cho biến dưỡng các mô, các bộ phận cơ thể. Ta thấy đây là một hệ thống dây chuyền, máu từ tim bên phải, đi qua phổI, về tim trái, ra châu thân.
Q. Thưa bác sĩ, trường hợp của em Thắng có gì bất thường trong hệ thống mà bác sĩ vừa mô tả?
Trường hợp em Thắng, vì máu từ châu thân về tim phải không lên phổI mà lại theo động mạch chủ (dộng mạch chủ gắn sai vị trí, nằm bên phải) đi trở về châu thân, nên không thải thán khí trên phổI mà cũng không được không khí do phổI cung cấp oxy hoá nên máu vẫn thiếu oxy.
Để cho dễ hiểu, ta có thể so sánh vớI một trường hợp tương tự. trong một gia đình đó, cần phải có bình khí đốt thì mớI nấu ăn được. NgườI vợ xài hết bình thì đem sang garage để đó. Người chồng lấy bình trống trong garage bơm gas cho đày rồi đem vào bếp cho vợ xài. Đây cũng là một hệ thống dây chuyền, liên tục. Vai trò ngườI chồng giống như tim bên phải đem huyết cầu lên phổI để sạt đày oxy xong lại đem về tim trái. Bà vợ giống như tim bên trái đem các hồng cầu đày oxy để xài trong các bộ phận của cơ thể, xong lại trả về tim phải. Nếu người vợ thay vì hết gas đem bình gas ra garage cho ông chồng thì lại để bình gas tại nhà bếp thì ông chồng sẽ không đem bình gas đi sạt lại, và nhà sẽ không có gas nấu, sẽ không có thức ăn vân vân. Trường hợp hoán vị động mạch cũng vậy, máu giàu oxy từ phổ về trật chỗ nên các bộ phận cơ thể không có oxy để xài và không sống được. Cũng may, hai tâm thất là cai cái phòng chính của tim của em có một lổ thông vớI nhau, (thông liên thất, interventricular septal defect) nên một phần máu giàu dưỡng khí, nhờ đã từng đi qua phổI,len lõi được qua phía bên kia (tức là bên phải của trái tim) và giữ em bé sống sót đến bây giờ. Cũng trở lại ví dụ hồi nãy. Nếu trong nhà có một eđứa con khiêng cái bình không ra garage cho bố nó đem đi thì giây chuyền làm việc trở lại.
Q. Thưa bác sĩ, có cách nào để giải quyết tình trạng bất thường của em Thắng?
Ở Mỹ, những nơi có phương tiện giải phẩu trẻ em về tim mạch (pediatric heart surgery), những em này được giải phẩu rất sớm, có khi trong những tháng đầu đờI. Trong một số trường hợp tối hão, các mạch máu lớn được giải phẩu đem về đúng vị trí và lộ trình của chúng, để giúp trái tim và phổI các em làm việc bình thường, và các em phát triển bình thường.
Trừơng hợp em Thắng, bác sĩ quyết định không mổ được, có thể vì dù có sửa chữa lại được lộ trình các mạch máu lớn của em, cũng không giúp cho hệ tim mạch em hoạt động bình thường được, một phần có thể vì đã quá trể, tim và phổI em đã thay đổI tớI mức không phản hồi đảo ngược (irreversible) laị được. Mặt khác, có thể điều kiện khoa học kỹ thuật trong nứơc còn giớI hạn. Những điểm này, chỉ có những chuyên gia ở Viện Tim hiểu rõ tình hình em mớI có thẩm quyền bàn đếnvà chúng tôi không dám lạm bàn.
Q. Vậy bác sĩ có lời khuyên nào cụ thể cho thân nhân của em Thắng ạ?
Đề nghị phụ huynh nên nhờ bác sĩ tim của cháu theo dõi đều đặn theo định kỳ. Lúc cháu bịnh nên đến một trung tâm chuyên về những bịnh tim và phổI phức tạp. Ở Mỹ có những bác sĩ chuyên về tim trẻ em (pediatric cardiologist) và những bác sĩ chuyên về phổI (pulmonologist) lo về những vấn đề này.Nên hỏi bác sĩ nhi của em có nên chích ngừa cúm và phế cầu trùng (pneumococcal vaccine)cho em hay không. Lúc em đi xa bằng máy bay, nên thu xếp vớI hảng máy bay để em cần được thở thêm oxy trong chuyến bay; dù áp suất trong máy bay phản lực được bảo toàn lúc máy bay lên cao, ở mức 8000 feet trở lên, áp lực oxy cũng có thể xuống thấp và làm em thiếu oxy.
