Hôm thứ Hai, những người cổ võ cho nhân quyền ở Trung Quốc đã cùng với các đại biểu Quốc hội Hoa Kỳ lên án vụ mới đây bắt giữ một luật sư Trung Quốc đã ra điều trần trước một ủy ban nhân quyền của Quốc hội Mỹ hồi đầu tháng này. Những người chỉ trích nói rằng vụ bắt giữ ông Giang Thiên Dũng làm nổi bật các mối nguy hiểm của việc Hoa Kỳ giảm áp lực đối với Trung Quốc về vấn đề nhân quyền. Từ trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ, thông tín viên VOA Dan Robinson ghi nhận chi tiết trong bài tường thuật sau đây.
Ông Giang bị bắt giữ hồi tuần trước sau khi trở về Bắc Kinh sau một chuyến thăm Hoa Kỳ, nơi ông đã ra điều trần trước Ủy ban Nhân quyền Tom Lantos tại Hạ viện.
Theo lời kể của ông với tổ chức Nhân quyền ở Trung Quốc, ông Giang đã gọi điện thoại cho Đại sứ quán Hoa Kỳ hôm 18 tháng 11 để yêu cầu cho ông và những người bênh vực nhân quyền khác được phép gặp Tổng thống Barack Obama.
Ông Giang đã bị giữ một khoảng thời gian ngắn tại đại sứ quán và được công an Trung Quốc đưa về nhà. Hôm 19 tháng 11, ông Giang nói ít nhất 4 công an viên đã gặp ông trước tòa nhà nơi ông cư ngụ vào lúc ông sắp đưa cô con gái 7 tuổi đi học.
Vợ ông đã bị đẩy xuống đất sau khi tìm cách can thiệp, và máy điện thoại di động của bà bị tịch thu. Ông Giang được đưa tới một đồn công an huyện và thẩm vấn trong hơn 13 tiếng đồng hồ trước khi được thả về.
Dân biểu Chris Smith của đảng Cộng Hòa, một trong những đại biểu Quốc hội Mỹ chỉ trích thành tích nhân quyền của Trung Quốc gay gắt nhất, đã nêu nghi vấn liệu Tổng thống Obama có biết về cố gắng của ông Giang và các luật sư khác muốn gặp Tổng thống hay không.
Ông Smith nói: “Liệu Tổng thống Obama có biết hay quan tâm đến việc nhiều nhân vật bất đồng chính kiến hàng đầu đang bị truy lùng, xách nhiễu, đánh đập, đe dọa và bắt giữ trước, trong thời gian và sau chuyến thăm của ông, trong khi những người khác mòn mỏi vì đau khổ trong các trại tập trung lao cải. Liệu tổng thống có biết hay quan tâm rằng họ đau khổ chính vì chuyến thăm Trung Quốc của ông hay không?”
Trong các nhận định được phiên dịch, ông Ngụy Kinh Sinh, một người hoạt động cho nhân quyền ở Trung Quốc và là một cựu tù nhân chính trị, khẳng định rằng mặc dù Tổng thống Obama có lý khi tìm cách nêu bật những lợi ích chung với Trung Quốc, ông đã sai lầm khi không làm áp lực mạnh hơn đối với giới lãnh đạo Trung Quốc về vấn đề nhân quyền.
Ông Ngụy nói: “Dựa vào những việc giao dịch của chúng tôi với các thành phần Cộng sản Trung Quốc trước đây, từ nhiều thập niên rồi, họ không bao giờ thực hiện những gì họ hứa hẹn chỗ công khai. Vì thế những lời hứa riêng tư, thì đương nhiên là họ không bao giờ tôn trọng.”
Nhà hoạt động cho nhân quyền Harry Wu nói rằng Tổng thống Obama khởi đầu chuyến thăm Trung Quốc với nhiều triển vọng thành công, qua việc nêu vấn đề tự do phát biểu và tự do tôn giáo, nhưng ông Obama đã đi không đủ xa.
Ông Wu nói: “Để có thể thực sự thắng một hiệp trong lãnh vực nhân quyền, Hoa Kỳ phải ngưng tách vấn đề nhân quyền ra khỏi cuộc đối thoại sách lược."
Ông Michael Horowitz, giám đốc các Dự án Cải cách Công lý Dân sự và Tự do Tôn giáo Quốc tế tại Viện Hudson, nói rằng các tổng thống Mỹ phải sẵn sàng có lập trường vững mạnh khi họ đi thăm các nước ngoài.
Ông Horowitz nói: “Ông Obama nên mặc cả ráo riết hơn. Tỷ như, vấn đề mà tất cả chúng ta đặt ra, nhấn mạnh như một điều kiện về chuyến thăm của ông, là ông được phát biểu trên đài truyền hình nhà nước Trung Quốc như các vị tổng thống khác đã không ngây thơ mà nhấn mạnh đến điều kiện này như cái giá của chuyến thăm.”
Dân biểu Smith nói với các phóng viên rằng ông và các nhà lập pháp khác chưa nhận được thông tin cụ thể từ Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Bắc Kinh có liên quan đến các biện pháp mà các giới chức có thể tiến hành để theo dõi những gì đã diễn ra trong 13 tiếng đồng hồ ông Giang bị giam giữ.
Ông Smith nói những vụ bắt giữ các nhà hoạt động như ông Giang, những người đã ra điều trần trước các ủy ban Quốc hội, sẽ không có một tác động nào đến những vụ ra điều trần sau này, và nói thêm rằng những cuộc điều trần sẽ chỉ diễn ra với điều kiện là các nhân chứng biết rõ những hậu quả đối với họ sẽ ra sao.
