Từ Taliban có nghĩa là “học viên” theo học tại các trường Hồi giáo. Các trường nửa tôn giáo nửa học thuật này người địa phương gọi là Madrassas.
Khi Liên Xô tiến quân vào Afghanistan trong những năm 1980, nhiều thanh niên Afghanistan bỏ ra nước ngoài, một số ẩn mình vào các Madrassas ở tây bắc Pakistan.Tại đây họ được giảng dạy là Hồi giáo đang lâm nguy và cần được bảo vệ.
Ông Arturo Munoz của tổ chức nghiên cứu Rand nói: “Ta có thể không sai khi gọi các Madrassas này là những trung tâm chủ lực sản xuất các tay đánh bom tự sát”.
Sau khi Liên Xô ra đi, Afghanistan chẳng có hòa bình và ổn định. Những gì xảy ra kế tiếp là một cuộc nội chiến, thiếu vắng luật pháp và trật tự.
Trước khoảng trống đó, các lãnh chúa đã xuất hiện. Họ tha hồ tác yêu tác quái, phạm nhiều tội ác, từ hãm hiếp, tra tấn cho đến giết người.
Vào giữa thập niên 1990, phe Taliban hứa mang lại luật pháp và trật tự cho Afghanistan và Mullah Mohammad Omar trở thành lãnh tụ Taliban sau khi ông ta treo cổ một lãnh chúa can tội bắt cóc và hãm hiếp.
Hành động nổi bật đó giúp Mullah thu hút nhiều người đi theo.
Cuối cùng Taliban chiếm quyền cai trị hầu hết phần đất Afghanistan, áp dụng một phiên bản riêng, rất khắc nghiệt, của Sharia, hoặc luật Hồi giáo.
Biện pháp đầu tiên là họ cấm âm nhạc, đóng các cửa hàng bán video, dẹp bỏ đài truyền hình. Họ hành quyết công khai những người phạm tội. Nhưng điều mà thế giới phương Tây chú ý nhất là cách đối xử của Taliban với phụ nữ.
Ví dụ phụ nữ đi ngoài đường với một người nam không phải là bà con của mình sẽ bị xem là phạm tội, bị đánh đập ngay tại chỗ. Khoảng 300 trường học của phái nữ đã bị đóng cửa.
Lý do mà Taliban đưa ra là họ đánh giá cao phụ nữ, cao đến độ họ không muốn chia sẻ các phụ nữ này với bất cứ ai. Thậm chí họ cũng không muốn ai nhìn phụ nữ của họ.
Vào năm 1996, trùm khủng bố Osama bin Laden và nhóm al-Qaida của ông ta di chuyển từ Sudan sang Afghanistan, mặc dù Mullah không hề mời.
Đạo đức của người Afghanistan là phải có lòng hiếu khách. Lòng hiếu khách này mạnh đến độ nếu kẻ thù xuất hiện trước cửa nhà mình và nói “tôi là khách của bạn” thì ngay lập tức mình phải bảo vệ kẻ thù đó.
Thế rồi xảy ra vụ khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001 tại Hoa Kỳ. Chính phủ Mỹ đòi Taliban phải giao nạp Laden. Taliban từ chối. Liên minh quân sự do Hoa Kỳ đứng đầu tiến vào lật đổ Taliban vào cuối năm đó.
Nhưng cuộc chiến tại Iraq làm Hoa Kỳ xao lãng chuyện chống lại Taliban. Cộng thêm sư yếu kém của chính quyền mới ở Kabul, Taliban lại có cơ hội quay trở lại.
Nhiều người tin rằng, Taliban sẽ nắm quyền lần nữa, dưới hình thức này hay hình thức khác.
Chuyên viên Colin Cookman của Center for American Progress nói: “Theo ước tính của tôi, Taliban đang kiểm soát 60% đất Afghanistan, nếu không muốn nói là hơn thế nữa”.
Quân đội Hoa Kỳ tại đây chưa thấy ngày rút quân, dù ở đó đã 8 năm.
Đọc nhiều nhất
1