Giám đốc điều hành một công ty đáng bao nhiêu tiền?

Theo một phúc trình mới đây của Ủy Ban Nghiên Cứu Quốc Hội, thì mức thu nhập của các giám đốc điều hành của 350 công ty hàng đầu ở Mỹ đã tăng hơn gấp đôi trong thập niên qua, vượt xa mức lạm phát hay mức tăng lương trả cho các nhân sự không tham gia công việc điều hành. Và điều này đã làm dấy lên nhiều tranh luận trong công chúng và đã khiến cho các nhà lập pháp phải hành động. Thông tín viên Aida Akl của Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ có bài tường trình sau đây

Nhiều phân tích cho rằng tổng thu nhập trung bình của một giám đốc điều hành, mà trong giới doanh nghiệp thường gọi là C.E.O, của 350 công ty hàng đầu ở Mỹ, là vào khoảng 8 triệu đôla một năm, so với mức bình quân là 3 triệu đôla cách đây khoảng 10 năm.

Một nghiên cứu mới đây của Quỹ Dự Trữ Liên Bang, tức là Ngân Hàng Trung Ương của Mỹ, cho thấy tổng thu nhập bình quân của một CEO của 367 công ty lớn nhất nước này là hơn 11 triệu đôla một năm. Trong khi đó, mức thu nhập trung bình của một công nhân bình thường ở Mỹ là vào khoảng 27 ngàn đôla một năm. Theo phúc trình của Ủy Ban Nghiên Cứu Quốc Hội, thì trong giai đoạn 10 từ năm 1995 đến năm 2005, mức tổng thu nhập của các giám đốc điều hành đã tăng 150%, trong khi mức lương điều chỉnh theo lạm phát chỉ tăng khoảng 8%.

Theo ông James Sherk, một chuyên gia ngành lao động của tổ chức Heritage Foundation, thì mặc dù quy luật cung cầu quyết định mức thu nhập trả cho các CEO, song yếu tố chính đã đẩy mức thu nhập của các nhà điều hành doanh nghiệp cấp cao này lên cao như vậy kể từ đầu thập niên 1990 là do cách trả phúc lợi căn cứ trên kết quả hoạt động kinh doanh của công ty.

Ông Sherk nói: "Phần tăng vốn chiếm một tỉ trọng lớn trong thu nhập của các giám đốc điều hành là quyền mua cổ phiếu, thay vì tăng lương trực tiếp bằng tiền mặt. Theo cách này thì nếu giá cổ phiếu của công ty thực sự tăng mạnh, thì phần hưởng lợi của giám đốc điều hành tăng rất cao. Song hẳn nhiên phúc lợi này chỉ có thể đạt được khi giám đốc điều hành quản lý công ty thật hiệu quả. Các CEO điều hành công ty hiệu quả và mang về nhiều lợi nhuận cho doanh nghiệp sẽ thấy mức tổng thu nhập của họ tăng lên một cách đáng kể.

Theo Ủy Ban Nghiên Cứu Quốc Hội thì cách trả phúc lợi cho các nhà điều hành doanh nghiệp dựa vào kết quả hoạt động kinh doanh đã tăng khoảng 130% trong giai đoạn từ năm 1995 đến năm 2005.

Chuyên gia Sherk tranh luận rằng các nhà điều hành làm tăng giá trị của doanh nghiệp và của chủ đầu tư lên, do đó họ xứng đáng được hưởng mức phúc lợi tương xứng.

Ông Sherk nói: "Lấy ví dụ như cựu giám đốc điều hành James Welch của hãng General Electric. CEO này tiếp nhận General Electric trong lúc đại công ty này đang đứng trước bờ vực phá sản do hoạt động kém hiệu quả, sản phẩm làm ra chẳng ai muốn mua. Ông Welch đã kéo công ty này ra khỏi bờ vực phá sản, làm tăng giá cổ phiếu của công ty lên gấp 17 lần, sản phẩm của công ty làm ra được khách hàng ưa chuộng, và kết quả là đã làm tăng giá trị rất lớn cho khách hàng và cho cổ đông. Tôi muốn tranh luận rằng mức thù lao xứng đáng mà công ty General Electric trả cho ông Jack Welch là công bằng."

Năm 2005, tổng thu nhập mà ông William McGuire nhận được từ chức vụ giám đốc điều hành của của tập đoàn bảo hiểm UnitedHealth Group là 124 triệu đôla. Còn năm ngoái, CEO của công ty Yahoo là ông Terry Semel nhận được hơn 70 triệu đôla, mặc dù mức tăng lợi nhuận và giá cổ phiếu của Yahoo thấp hơn các đối thủ cạnh tranh.

Theo ông Anthony Buono, giáo sư ngành quản trị và xã hội học đang giảng dạy tại trường đại học Bentley ở bang Massachusetts của Mỹ, thì không một nhà quản trị doanh nghiệp nào xứng đáng với mức thu nhập cao như vậy.

Ông Buono nói: "Thật là một điều bất hợp lý khi cho rằng một các nhân nào đó lại đáng giá cả chục, nếu không muốn nói là cả trăm triệu đôla, do vai trò của cá nhân đó trong một công ty. Và theo tôi mô hình này cần phải được thay đổi. Tôi không nghĩ rằng chúng ta sẽ sớm thấy luật pháp sắp bắt đầu hạn chế mức thu nhập cao của các CEO, song tôi thực sự nghĩ rằng điều mà chúng ta sắp chứng kiến là sẽ có các quy định trao quyền quyết định lớn hơn cho cổ đông của công ty, và từ đó sẽ nẩy sinh ra những câu hỏi về các khoản thu nhập trọn gói trả cho các giám đốc điều hành."

Các nhà điều hành có mức thu nhập cao như ông William McGuire và Terry Semel chỉ là một nhóm rất nhỏ, song các phân tích gia cho rằng mức thu nhập hậu hĩnh của các công ty trả cho các nhà điều hành hiện nay tạo thêm nhiều khó khăn đối với các công ty phải cắt giảm hoạt động hoặc đang trong giai đoạn hoạt động kém hiệu quả.

Theo ông Jarred Bernstein của Viện Nghiên Cứu Chính Sách Kinh Tế ở Washington, thì trong một chừng mực nào đó, các giám đốc điều hành có năng lực và hiệu quả xứng đáng được trả thu nhập cao.

Ông Bernstein nói: "Cái vấn đề ở chỗ là 75% trong tất cả nguồn nhân lực đã phải “gánh” mức thu nhập thấp trong 5 qua, nhưng thực sự họ đã đóng góp rất nhiều cho sản lượng kinh tế chung của đất nước này. Tất cả chúng ta đã hợp sức để làm ra một chiếc bánh kinh tế lớn hơn, song đa số chúng ta lại bị cắt nhỏ đi phần hưởng lợi từ chiếc bánh này, để cho chỉ có những người ở vị trí hàng đầu và có tài sản kếch sù mới được đặt ân hưởng phần lớn hơn của chiếc bánh. Tôi cho rằng điều này vi phạm ý nghĩa cơ bản của sự công bằng."

Theo Ủy Ban Nghiên Cứu Quốc Hội, thì tỉ lệ trung bình giữa tổng thu nhập của một CEO và của một công nhân là 300 trên 1 vào năm 2003, và sang năm 2004 thì tỉ lệ này tăng lên là 400 trên 1.

Theo bà Meg Voorhes của công ty Institutional Shareholders’ Service, ở Washington, một công ty chuyên tư vấn luật quản lý của chính phủ cho các doanh nghiệp, thì sự cách biệt về thu nhập như vậy cùng với nhiều lề lối quản lý khác được các doanh nghiệp áp dụng đang ngày càng bị công chúng chỉ trích. Bà Voorhes đã dẫn chứng vụ sai phạm trong quản lý xảy ra tại đại công ty năng lượng Enron của Mỹ trước đây; và vụ gây tranh cãi gần đây nhất là chuyện giám đốc điều hành công ty Home Depot, tức mạng lưới bán lẻ đồ đạc và vật liệu ngành xây dựng rất lớn ở Mỹ, đã hưởng hơn 200 triệu đôla tiền đền bù thôi việc, mặc dù công ty đã hoạt động kém hiệu quả.

Bà Voorhes nói: "Mặc dù ngay vào lúc này chưa có thật nhiều vấn đề mà các cổ đông sẵn sàng nói ra, song tôi nghĩ giới quản lý phải hiểu những gì họ cần phải làm. Thu nhập của các nhà điều hành rõ ràng là lãnh vực mà các cổ đông trang trở nên quan tâm nhiều hơn và mức tiền trả cho các CEO đã vượt khỏi giới hạn thông thường, mà thực tế là nhiều nhà điều hành doanh nghiệp lãnh mức thu nhập cao, và mức tổng thu nhập thì vẫn tăng đều đặn, ngay cả trong trường hợp hoạt động kinh doanh của công ty chỉ đạt kết quả trung bình."

Hạ viện quốc hội Hoa Kỳ mới đây đã thông qua một dự luật tạo cho các cổ đông có nhiều tiếng nói quyết định hơn về mức thu nhập mà công ty trả cho các nhà điều hành. Tổng Thống Bush đã đe dọa sẽ phủ quyết dự luật nếu các quy định mới này được thượng viện thông qua.

Chưa biết liệu dự luật này có được thông qua để mang ra áp dụng hay không, song theo ông Tom Lehner, một hội viên của Diễn Đàn Doanh Nghiệp, một hiệp hội các giám đốc điều hành đại diện cho 160 công ty hàng đầu của Mỹ, thì các công ty đã bắt đầu có những hành động cắt giảm mức tổng thu nhập phải trả cho các nhà điều hành.

Ông Lenher nói: "Rõ ràng vấn đề này đang trở nên hết sức nhậy cảm tại quốc hội Mỹ hiện đang do Đảng Dân Chủ chiếm đa số, cụ thể là dự luật nhắm đến mục tiêu trao quyền quyết định nhiều hơn cho lá phiếu của cổ đông đối với mức thu nhập trả cho các nhà điều hành. Rõ ràng các công ty phải ngồi lại thảo luận với nhau và phải lưu ý rằng đây là một trong những lãnh vực rất nhậy cảm, và vì quyền lợi thiết thực nhất của họ, các công ty phải nên tự nguyện thay đổi các chính sác theo chiều hướng thích hợp, một điều mà không nên để cho phải có một quy định nào áp đặt, để rồi nó có thể gây nên những ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ hệ thống."

Nhiều chuyên gia cho rằng quốc hội cần phải thay đổi các luật lệ hiện hành. Hiện nay các công ty rất khó cho thôi việc một giám đốc điều hành kém hiệu quả, vì theo quy định hiện hành thì quyết định cho cho thôi viêc cần phải có sự đồng ý của chính giám đốc điều hành đó, hoặc công ty phải tốn một số tiền rất lớn để trả khoản đền bù thôi việc. Hiện nay tranh luận về mức thu nhập của các nhà điều hành doanh nghiệp vẫn đang tiếp diễn.