Lần đầu tiên, chính phủ Philippines đã cho Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro được hưởng quyền tự quyết. Mặt trận này đang tranh đấu đòi thành lập một quốc gia Hồi Giáo ở miền Nam Philippines. Mặc dầu cả hai phía đều hoan nghênh diễn biến này và coi đó như là một sự khai thông, nhưng hãy còn nhiều việc phải làm để giải quyết mọi chi tiết của bất cứ hiệp định nào.
Đề nghị của chính phủ Philippines cho những cộng đồng Hồi Giáo ở miền Nam nước này được hưởng quyền tự trị rộng rãi là chuyện từ trước tới nay chưa từng có.
Ông Rudy Rodil đang làm việc với phái đoàn thương thuyết của chính phủ phát biểu như sau.
Đây là một sự khai thông bởi vì kể từ khi tiến trình hòa bình bắt đầu năm 1975 thì đây là lần đầu tiên mà chính phủ đề nghị công nhận quyền tự quyết cho các cộng đồng Hồi Giáo.
Philippines phần đông là một quốc gia theo Thiên chúa Giáo, nhưng nhân dân tại các hải đảo ở miền Nam nước này đại đa số theo Hồi Giáo. Trong nhiều thế kỷ nay, các tín đồ Hồi Giáo đã phàn nàn là bị chính phủ quốc gia ở thủ đô Manila ngược đãi. Trong hơn 30 năm nay, một cuộc nổi dậy đòi li khai bằng đường lối bạo động đã cướp đi 120 ngàn sinh mạng ở miền Nam nước này.
Ông Al-Haj Murad Ebrahim, thủ lãnh của một trong những tổ chức nổi dậy là Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro. Ông nói rằng đề nghị mới này là một bước tiến tới cho nhân dân Bangsamoro, là tên mà Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro gọi các tín đồ Hồi Giáo trên đảo Mindanao. Ông Murad nói như sau:
Đã từ lâu, nhân dân Bangsamoro khao khát được có quyền tự quyết. Và đấy là lần đầu tiên mà chính phủ Philippines chính thức tuyên bố rằng họ muốn cho nhân dân Bangsamoro được hưởng quyền tự quyết. Phải chăng đây là một sự khai thông?
Nhưng tự quyết có ý nghĩa như thế nào? Chuyện này chưa được định nghĩa rõ ràng và sẽ được xác định trong các cuộc đàm phán. Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro đã định nghĩa từ này một cách rộng rãi là quyền của nhân dân được quyết định về quy chế chính trị của họ và theo đuổi việc phát triển về kinh tế, xã hội, và văn hóa của họ.
Các giới chức nói rằng, theo đề nghị này thì chính phủ Manila sẽ coi việc thành lập một quốc gia Hồi Giáo như là lãnh thổ của dân bản địa. Nhưng những gì mà cư dân địa phương sẽ kiểm soát hiện chưa được giải quyết.
Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro nói rằng, dân chúng địa phương có quyền kiểm soát nguồn tài nguyên phong phú trên đảo Mindanao. Mặt Trận Giải Phóng Hồi Giáo Moro gợi ý rằng chính quyền địa phương cũng có thể kiểm soát về thuế khóa. Hai phía vẫn còn đang định nghĩa các điều khoản và chưa công khai thảo luận về các điều khoản cụ thể.
Tuy nhiên, các giới chức chính phủ Manila nói rằng đề nghị này không có nghĩa là cho phép thành lập một quốc gia độc lập. Chính phủ trung ương sẽ giữ quyền kiểm soát về các phương diện quốc phòng, ngoại giao, cũng như các hệ thống tiền tệ và bưu chính.
Những nỗ lực để chấm dứt cuộc nổi dậy đã bế tắc hồi tháng Chín năm ngoái khi các thương thuyết gia không thỏa thuận được với nhau về tầm cỡ của một quốc gia Hồi Giáo được đề nghị.
Điều này đã khiến chính phủ tìm kiếm một giải pháp mới, đó là quyền tự quyết. Các cuộc thương thuyết trước đó đã tập trung vào các phương diện tài nguyên trên lãnh thổ, hệ thống chính quyền, và cương vực đất tổ – là khu vực mà những người Hồi Giáo đã cai trị trước khi người Tây Ban Nha và người Mỹ tới vùng đất này.
Ông Benedicto Bacani lãnh đạo một tổ chức nghiên cứu chính sách có tên là Viện Khảo Cứu về Tự Trị và Cai Trị Cotabato. Oâng nói rằng đề nghị mới của chính phủ Philippines là một diễn biến có ý nghĩa.
Theo như tôi nghĩ thì về phía chính phủ Philippines đã có một sự thay đổi chính sách quan trọng. Họ đã nhận thức được rằng không thể giaỉ quyết vấn đề này bằng một giải pháp quân sự không thôi. Và vì thế đề nghị của chính phủ giờ đây xoay quanh vấn đề tự quyết. Và đây là lần đầu tiên mà chính phủ đã chấp nhận dùng từ tự quyết.
Nhưng các nhà phân tích khác nói rằng giải pháp mới này có thể chỉ là một sự thay đổi thái độ của chính phủ chứ không nhất thiết là có nội dung pháp lý.
Ngày giờ tái tục các cuộc hòa đàm chính thức vẫn chưa được xác định mặc dầu chính phủ tuyên bố rằng họ muốn trở lại bàn hội nghị trước ngày 14 tháng Năm là ngày bầu cử quốc hội.
