Chỉ còn vài tháng nữa là tròn một phần tư thế kỷ trong tư cách là nhà lãnh đạo Nga, ông Vladimir Putin hôm 7/5 sẽ đặt tay lên bản hiến pháp và bắt đầu một nhiệm kỳ sáu năm nữa với tư cách là tổng thống nắm giữ quyền lực phi thường.
Kể từ khi trở thành quyền tổng thống vào ngày cuối cùng của năm 1999, ông Putin đã định hình nước Nga thành một khối vững chắc - đè bẹp phe đối lập chính trị, đuổi các nhà báo có tư tưởng độc lập ra khỏi đất nước và thúc đẩy sự nhiệt tình ngày càng tăng đối với những “giá trị truyền thống”, đẩy nhiều người vào tình trạng bên lề xã hội.
Ảnh hưởng của ông lớn đến mức các quan chức khác chỉ có thể phục tùng bên lề khi ông phát động cuộc chiến ở Ukraine bất chấp những dự kiến rằng cuộc xâm lược sẽ gây ra phẫn nộ quốc tế và các chế tài kinh tế khắc nghiệt, cũng như khiến Nga phải trả giá đắt bằng máu của binh lính nước này.
Với mức độ quyền lực đó, ông Putin sẽ làm gì trong nhiệm kỳ tới là một câu hỏi nhức nhối cả trong và ngoài nước.
Cuộc chiến ở Ukraine, nơi Nga đang giành được những thắng lợi đều đặn trên chiến trường, là mối quan ngại hàng đầu, và ông không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ thay đổi hướng đi.
“Cuộc chiến ở Ukraine là trọng tâm trong dự án chính trị hiện tại của ông ấy và tôi không thấy điều gì cho thấy chuyện này sẽ thay đổi. Và điều đó ảnh hưởng đến mọi thứ khác,” ông Brian Taylor, giáo sư Đại học Syracuse và là tác giả cuốn “Quy tắc của chủ nghĩa Putin,” nói trong một cuộc phỏng vấn với AP.
Trong thông điệp liên bang hồi tháng 2, ông Putin cam kết sẽ hoàn thành các mục tiêu của Moscow ở Ukraine và làm bất cứ điều gì cần thiết để “bảo vệ chủ quyền và an ninh của công dân chúng ta”. Ông khẳng định quân đội Nga đã “có được kinh nghiệm chiến đấu dồi dào” và “vững vàng giữ thế chủ động và tiến hành các cuộc tấn công trong một số lĩnh vực”.
Điều đó sẽ phải trả một cái giá rất lớn, có thể tiêu tốn nguồn tiền dành cho các dự án trong nước sâu rộng và những cải cách về giáo dục, phúc lợi và chống đói nghèo mà ông Putin đã sử dụng phần lớn bài phát biểu kéo dài hai giờ để trình bày chi tiết.
Ông Putin “nghĩ về mình theo những khía cạnh lịch sử vĩ đại của vùng đất Nga, đưa Ukraine trở lại nơi nó thuộc về, những ý tưởng kiểu đó. Và tôi nghĩ những điều đó sẽ vượt trội hơn bất kỳ loại chương trình kinh tế xã hội nào,” ông Taylor nói.
Nếu chiến tranh kết thúc mà mỗi bên không bị đánh bại hoàn toàn, với việc Nga giữ lại một số lãnh thổ đã chiếm được, các nước châu Âu lo ngại rằng Putin có thể được khuyến khích tiến tới chủ nghĩa phiêu lưu quân sự hơn nữa ở vùng Baltic hoặc ở Ba Lan.
Giáo sư quan hệ quốc tế Stephen Walt của Harvard viết trên tạp chí Chính sách Đối ngoại: “Có thể ông Putin có tham vọng to lớn và sẽ cố gắng nối tiếp thành công tốn kém ở Ukraine bằng một cuộc tấn công mới ở một nơi khác”. “Nhưng cũng hoàn toàn có khả năng tham vọng của ông ấy không vượt quá những gì Nga đã giành được – với cái giá phải trả khổng lồ và ông ấy không có nhu cầu hay mong muốn đánh cược nhiều hơn nữa”.
Tuy nhiên, ông Walt nói thêm, “Nga sẽ không có khả năng phát động các cuộc chiến tranh xâm lược mới khi cuộc chiến ở Ukraine kết thúc”.
Ông Maksim Samorukov, thuộc Trung tâm Á-Âu Carnegie Nga, nói rằng “do những ý tưởng bất chợt và ảo tưởng của ông Putin, Moscow có thể sẽ phạm phải những sai lầm ngớ ngẩn để tự chuốc lấy thất bại”.
Trong một bài bình luận trên tạp chí Ngoại giao, ông Samorukov cho rằng tuổi tác của Putin có thể ảnh hưởng đến nhận định của ông.
“Ở tuổi 71… nhận thức về cái chết của chính mình chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến việc ra quyết định của ông. Cảm giác về quỹ thời gian có giới hạn chắc chắn đã góp phần vào quyết định định mệnh của ông là xâm chiếm Ukraine.”
Nhìn chung, Putin có thể đang bước vào nhiệm kỳ mới với khả năng nắm quyền lực yếu hơn so với vẻ ngoài của mình.
“Những điểm yếu của Nga được ẩn giấu rõ ràng. Hơn bao giờ hết, Điện Kremlin đưa ra các quyết định theo cách cá nhân hóa và tùy tiện, thậm chí còn thiếu các biện pháp kiểm soát cơ bản”, ông Samorukov viết.
Ông Samorukov cho rằng: “Giới tinh hoa chính trị Nga ngày càng trở nên dễ bảo hơn trong việc thực thi mệnh lệnh của ông Putin và phục tùng thế giới quan hoang tưởng của ông ta hơn”. Chế độ này “có nguy cơ sụp đổ vĩnh viễn chỉ sau một đêm, như chế độ tiền nhiệm Liên Xô cách đây ba thập niên”.
Ông Putin chắc chắn sẽ tiếp tục có thái độ thù địch liên tục đối với phương Tây, điều mà ông nói trong bài phát biểu trước quốc dân.
Việc ông Putin phản đối phương Tây không chỉ thể hiện tức giận trước sự hỗ trợ của các nước này dành cho Ukraine mà còn thể hiện ở điều mà ông coi là làm suy yếu nền tảng đạo đức của Nga.
Nga năm ngoái đã cấm “phong trào” LGBTQ+ bằng cách tuyên bố đây là phong trào cực đoan theo những gì các quan chức cho là một cuộc đấu tranh cho các giá trị truyền thống, giống như những giá trị được Giáo hội Chính thống Nga tán thành, trước ảnh hưởng của phương Tây. Tòa án cũng cấm chuyển đổi giới tính.
Mặc dù phe đối lập và các phương tiện truyền thông độc lập gần như đã biến mất dưới các biện pháp đàn áp của ông Putin, nhưng vẫn có khả năng xảy ra những động thái tiếp theo nhằm kiểm soát không gian thông tin của Nga, bao gồm cả việc tiến tới nỗ lực thiết lập một “mạng Internet có chủ quyền”.
Lễ nhậm chức của Putin diễn ra hai ngày trước Ngày Chiến thắng, ngày lễ thế tục quan trọng nhất của Nga, kỷ niệm việc Hồng quân Liên Xô chiếm được Berlin trong Thế chiến Thứ hai và những gian khổ to lớn của cuộc chiến, trong đó Liên Xô đã mất khoảng 20 triệu người.
Sự thất bại của Đức Quốc xã là một phần không thể thiếu đối với bản sắc của nước Nga hiện đại và đối với sự biện minh của ông Putin về cuộc chiến ở Ukraine như một cuộc đấu tranh có thể so sánh được.
Diễn đàn