Hoa Kỳ xác nhận về đề nghị 'tiền thương thuyết' với Iran

Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ xác nhận Iran có thể ngồi xuống bàn thương thuyết về chương trình hạt nhân của họ, mà không phải đình chỉ chương trình nâng cấp uranium trước, như đòi hỏi của Hoa Kỳ và các cường quốc khác trước đây. Các quan chức Mỹ cho hay họ sẵn sàng ủng hộ đề nghị nên có một thời gian thảo luận tiền thương thuyết, trong đó Iran phải duy trì khả năng nâng cấp uranium ở mức độ hiện tại, chứ không được phát triển khả năng này. Thông tín viên đài VOA David Gollust tường thuật về vấn đề này như sau.

Đề nghị kêu gọi Iran tham gia một thời kỳ tiền thương thuyết đã được tin tức báo chí đề cập đến trong mấy ngày gần đây, trích dẫn nhiều nguồn tin ngoại giao khác nhau. Tuy nhiên những lời bình luận của người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Mỹ, ông Sean McCormack, là phát biểu rõ rệt nhất về vấn đề này, tính cho tới nay.

Hoa Kỳ, cùng với 4 thành viên thường trực khác trên Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc và nước Đức, đã đề nghị cung cấp cho Iran một loạt biện pháp khích lệ, kể cả viện trợ cho một chương trình hạt nhân dân sự Iran, nếu Teheran đồng ý ngưng nâng cấp uranium, một chương trình mà Hoa Kỳ và các nước khác tin là có liên hệ tới việc chế tạo vũ khí.

Hồi trung tuần tháng 6, nhà ngoại giao hàng đầu của Liên Hiệp Châu Âu, ông Javier Solana, và một phái đoàn các nhà ngoại giao thuộc nhóm P-5 cộng Một, đã trao cho Iran một đề nghị gồm một loạt biện pháp khích lệ mới. Cho tới nay, Iran chưa trả lời đề nghị này.

Nói chuyện với các nhà báo, người phát ngôn của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, ông Sean McCormack, xác nhận rằng kế hoạch khích lệ do các cường quốc đưa ra còn bao gồm đề nghị mở một thời kỳ thảo luận tiền thương thuyết kéo dài 6 tuần lễ. Trong thời gian này, Iran không được sử dụng thêm các máy ly tâm phụ trội để nâng cấp uranium, nhưng được phép duy trì khả năng hiện hữu.

Cũng trong thời gian 6 tuần lễ này, Iran sẽ khởi sự các cuộc thảo luận về hạt nhân với một số nước thành viên trong Nhóm P- 5 cộng Một trừ Hoa Kỳ ra, về kế hoạch khích lệ trọn gói mới.

Hoa Kỳ, vốn không có quan hệ ngoại giao với Iran trong gần 3 thập niên qua, sẽ tham gia các cuộc thảo luận vào cuối thời kỳ tiền thương thuyết, với điều kiện là đến lúc đó thì Iran đã đình chỉ chương trình làm giàu uranium.

Nếu Iran ngưng chương trình uranium, các cường quốc sẽ đình chỉ việc thực thi các biện pháp cấm vận mà Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã áp dụng đối với Iran.

Phát ngôn viên McCormack bênh vực đề nghị mở các cuộc thảo luận tiền thương thuyết với Iran, trong khi giới chỉ trích cho rằng đề nghị này là quá rộng lượng đối với Teheran.

Phát ngôn viên McCormack nói: “Hoa kỳ vẫn duy trì lập trường theo đó, muốn mở thương thuyết toàn diện với Hoa Kỳ với sự hiện diện của Bộ Trưởng Ngoại Giao Mỹ tại bàn hội nghị, Iran phải đình chỉ chương trình nâng cấp uranium. Chúng tôi tin rằng đây là một đề nghị hợp lý. Nếu Iran chấp nhận đề nghị đó, chúng tôi tin rằng sau một thời gian chưa tới 2 tháng, chúng ta có thể đạt được mục tiêu muốn nhắm tới: đó là đình chỉ chương trình uranium của Iran, và khởi sự tiến trình thương thuyết đề cập đến một loạt vấn đè khác nhau.”

Bộ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ Condoleeza Rice đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần, rằng nếu Iran chịu ngưng chương trình uranium, bà sẵn sàng trực tiếp thảo luận với vị tương nhiệm Iran tại bất cứ nơi nào về bất cứ vấn đề nào mà người Iran muốn nêu lên.

Theo dự kiến, Iran sẽ trả lời đề nghị của các cường quốc liên quan đến kế hoạch khích lệ mới, rất có thể tại một cuộc họp ở Teheran giữa ông Javier Solana với ông Saeed Jalili, thương thuyết gia của Iran về vấn đề hạt nhân.

Mặc dù về mặt công khai, những phát biểu của Iran về đề nghị này về phần lớn có vẻ tiêu cực, nhưng một số quan chức nói rằng bên cạnh đó cũng có thông tin nói rằng một cuộc tranh luận đang diễn ra trong giới lãnh đạo Iran, về việc liệu có nên chấp thuận đề nghị của các cường quốc hay không.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Mỹ, ông Sean McCormack, nói bác bỏ kế hoạch khích lệ đó có nghĩa là Iran sẽ bị cô lập hơn nữa về mặt chính trị , và sẽ phải đương đầu với nhiều biện pháp hạn chế gay gắt hơn về kinh tế. Người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Mỹ lưu ý rằng trong tuần này, công ty Total của Pháp đã ngưng một dự án đầu tư quan trọng để khai thác các giếng dầu của Iran.