Mấy tuần biến động khiến thị trường chứng khoán và trái phiếu ở London mất giá cả trăm triệu đô la hồi cuối tháng Chín và đầu tháng Mười cho thấy cãi lại thị trường chỉ có thiệt.
Nữ Thủ tướng Anh Liz Truss nhậm chức hồi đầu tháng Chín với chủ trương giảm thuế để phát triển kinh tế. Nghe thì có vẻ hay nhưng thực tế lại không phải như vậy.
Lý do thị trường vội vã bán chứng khoán và trái phiếu Anh là vì chính quyền định đi vay cả chục tỷ bảng để bù vào thâm hụt ngân sách do giảm thuế. Có nhà bình luận nói giới đầu tư coi Anh tệ chẳng kém gì Hy Lạp khi tiêu nhiều mà thu lại không được bao nhiêu. Đây là lý do lãi suất đi vay của Anh tăng từ 3,6% trước khi có các thông báo cắt giảm thuế thu nhập cá nhân và cả thuế thu nhập công ty lên gần 5% sau khi bà Truss công khai tuyên bố giảm thuế. Mà Anh đi vay cả ngàn tỷ bảng chứ không ít.
Thị trường phản ứng mạnh tới mức bà Liz Truss phải sa thải Bộ trưởng Tài chính và đồng minh thân cận của bà, ông Kwasi Kwarteng. Người được chọn thay ông Kwarteng là Jeremy Hunt, đối thủ của bà Truss ở vòng loại cuộc đua vào ghế thủ tướng nhưng đã rớt đài rất sớm.
Việc công bố cắt giảm thuế mà không đi kèm theo những biện pháp đảm bảo Anh không vay bạt mạng để chi tiêu khiến các nhà đầu tư hoảng sợ. Bà Truss cũng giảm cả mức thuế 45% mà chỉ có người giàu mới phải trả vì nó áp dụng cho thu nhập trên 150.000 bảng mỗi năm. Lý luận của bà là cho tiền thêm vào túi người dân sẽ khiến họ tích cực lao động và nền kinh tế nói chung sẽ cũng phát triển. Chỉ có điều thị trường lại sợ chính quyền Anh vỡ nợ trước khi kinh tế phát triển tới mức họ kịp có nguồn thu khá hơn từ tăng trưởng kinh tế.
Những biến động trong vài tuần qua cho thấy thị trường nhìn Anh Quốc như một nước đang phát triển còn yếu kém về mặt chính sách kinh tế. Có hãng đánh giá tín dụng đã dự đoán kinh tế Anh sẽ tăng trưởng âm trong năm 2023 chỉ vì những chính sách ngớ ngẩn mà chính quyền của bà Truss đưa ra và còn chưa kịp thực hiện vì kế hoạch giảm thuế lúc đầu dự kiến sẽ diễn ra vào tháng Tư năm sau.
Bộ trưởng Tài chính mới Jeremy Hunt đã ngay lập tức đảo ngược toàn bộ các quyết định giảm thuế, điều bà Truss khăng khăng sẽ không xảy ra chỉ mới tuần trước. Bà Truss nghĩ bà sẽ làm lợi cho người dân khi giảm thuế cho họ nhưng phản ứng bất bình của thị trường lại khiến cho người dân điêu đứng trước khi được bất cứ đồng lời nào.
Thứ nhất chính sách đi vay để giảm thuế khiến lạm phát tăng cao và đồng bảng Anh mất giá so với các ngoại tệ khác. Điều này đồng nghĩa với việc sức mua của đồng bảng Anh kém đi cả ở Anh lẫn khi người Anh ra nước ngoài.
Thứ hai lạm phát tăng cao khiến ngân hàng trung ương Anh phải tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Đại đa số người Anh phải vay tiền ngân hàng để mua nhà và lãi suất tăng khiến tiền nhà hàng tháng của họ tăng thêm đáng kể, có nhà bị tăng tới vài trăm bảng mỗi tháng. Thật là ‘lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn’.
Thứ ba sự xuống dốc của thị trường chứng khoán và trái phiếu sau quyết định giảm thuế làm cho các quỹ hưu trí cũng lao đao vì họ đầu tư vào hai thị trường này để lấy lãi trả tiền hưu cho người dân.
Quyết định tai hại của bà Truss, người lúc đầu có tham vọng cứng rắn hơn cả ‘bà đầm thép’ Margaret Thatcher, khiến tương lai của chính bà cũng không còn phụ thuộc vào bà nữa. Sẽ chẳng ai ngạc nhiên khi Giáng Sinh này bà sẽ không còn tại vị.
Diễn đàn