Mặc dù dịch cúm gia cầm đã gây thiệt mạng cho 13 người tại Việt Nam trong 5 tuần lễ và đã lan tràn đến hơn phân nửa các tỉnh thành tại Việt Nam, nhưng dường như dịch bệnh này vẩn không thể nào ngăn chận được truyền thống của nhiều người Việt dùng thịt gà để nấu nướng các món ăn trong dịp Tết Ất Dậu. Đó là nhận xét của một số nhà báo nước ngoài khi họ chứng kiến những sinh hoạt của dân chúng trong dịp Tết vừa qua. Sau đây là các chi tiết do Trần Nam lược thuật từ các báo ngoại quốc và trong nước về cúm gia cầm, tuy không gây thiệt mạng cho nhiều người nhưng lại ảnh hưởng khá nhiều đến đời sống hàng ngày của người dân tại Việt Nam:
Sau khi có 13 người bị thiệt mạng chỉ trong vòng 5 tuần lễ, tính đến thứ Tư tuần này, chính quyền Việt Nam đã ban hành các biện pháp nghiêm nhặt để ngăn chận tình trạng lây nhiễm như cấm bán gà sống tại một số chợ, hoặc cấm nuôi vịt từng bày di chuyển từ cánh đồng này sang cánh đồng khác. Tuy nhiên, trên thực tế lệnh cấm này khó có thể được thi hành một cách nghiêm chỉnh.
Nhà báo Margie Mason của hãng thông tấn AP rất ngạc nhiên khi thấy rằng mặc dù một số đã ngưng ăn thịt gà sau khi nghe tin dịch cúm gia cầm và lệnh cấm của chính phủ nhưng nhiều người khác vẫn thản nhiên như không có chuyện gì xảy ra. Tại một số chợ ở Hà Nội, gà sống vẫn được bày bán, và khách hàng vẫn cứ mua.
Việc lùa vịt từng đàn qua nhiều cánh đồng sau mùa gặt là điều thường thấy trong cách nuôi vịt của những người ở thôn quê, không những tại Việt Nam mà còn ở một số nơi khác tại châu Á. Vịt ăn những hạt lúa còn sót lại trên những cánh đồng chỉ còn trơ gốc rạ hoặc tôm cá còn đọng lại trong những vũng bùn hay những ao hồ cạn. Nuôi vịt bằng cách này sẽ không tốn kém bao nhiêu thực phẩm mà chỉ cần có người canh chừng.
Tuy nhiên theo ông Malik Peiris, giáo sư trường Đại Học Hồng Kông và cũng là người phát hiện virút bệnh SARS, thì sự di chuyển của những bầy vịt đi kiếm ăn như vậy là tạo điều kiện dễ dàng cho nguy cơ lây nhiễm vì phân của chúng rải rác trên những cánh đồng, có thể là mầm mống của bệnh tật.
Tại nhiều vùng ở thôn quê, hầu như nhà nào cũng nuôi một đàn gà, hoặc vài con vịt mà gia chủ chẳng cần quan tâm đến việc phải mua thực phẩm cho chúng vì trong nhà đã có sẵn lúa, bắp. Thường thường thì gà có thể tự tìm kiếm thức ăn nếu được nuôi trong những khu vườn rộng rãi. Việc nuôi những đàn gia cầm tại mỗi nhà như vậy không đòi hỏi những chuồng trại xây cất tốn kém nếu như không phải là nuôi công nghiệp.
Nhiều năm trước đây, khi dịch cúm gia cầm chưa bộc phát, hiện tượng gà bị chết hàng loạt chỉ được thấy trong những trường hợp được gọi là gà toi, và dịch bệnh này chỉ lây nhiễm trong các đàn gà chứ không lây sang người mặc dù có người ăn cả thịt của những con gà bị mắc bệnh. Còn vịt thì dường như chưa bao giờ người ta thấy những con vịt bị chết vì dịch cúm gia cầm như ngày nay. Có người còn cho rằng vịt là loại gia cầm có thể chịu đựng được mọi điều kiện thời tiết, bất kể mùa Hè nóng bức hay mùa Đông giá rét, và chúng có thể ăn được nhiều thứ côn trùng mà không sợ bị ngộ độc, ngay cả những con đỉa trong ao hồ.
Ngày nay, mọi việc đã đổi khác. Gà, vịt, và ngay cả người, đều có thể trở thành nạn nhân của vi rút cúm gia cầm H5N1.
Trong tháng trước, báo chí tại Việt Nam loan tin rằng có 2 anh em bị mắc bệnh cúm gà vì ăn tiết canh vịt. Mẩu tin tưởng như khôi hài này lại là một sự kiện có thật. Khi 2 nạn nhân được đưa vào bệnh viện thử nghiệm, mẫu thử nghiệm cho thấy rằng họ bị nhiểm vi rút H5N1. Người anh đã qua đời sau đó trong khi người em thoát chết sau khi được điều trị trong một tuần lễ. Anh Nguyễn Thanh Hùng, người may mắn còn sống, nói rằng con vịt được làm tiết canh ngày hôm đó không có một dấu hiệu bệnh tật nào.
Theo các con số thống kê thì cứ mỗi 10 người bị nhiễm bệnh như vậy, có đến 7 người bị chết.
Theo các giới chức Y Tế Việt Nam và Tổ Chức Y Tế Thế Giới thì họ đang có gắng thuyết phục dân chúng từ bỏ thói quen ăn uống các thực phẩm sống như tiết canh, hoặc chăn nuôi gà vịt quanh quẩn trong nhà. Các giới chức này tin rằng sự tiếp xúc với gà vịt bị mắc bệnh, dù còn sống hay đã chết, và phân của chúng là nguồn gốc của sự lây nhiễm, mặc dù đến nay người ta vẫn chưa biết một cách chính xác là vi rút cúm gia cầm đã lây sang người như thế nào. Có điều chắc chắn là thịt gia cầm nấu kỹ sẽ có thể tránh được nguy cơ nhiễm bệnh.
Ông Peter Cordingley, Phát ngôn viên của Tổ Chức Y Tế Thế Giới tại Chi Nhánh Tây Thái Bình Dương ở Manila nói rằng dù phong tục tập quán của người Việt là phải có gà để nấu nướng hay cúng giỗ trong dịp Tết nhưng trong trường hợp dịch bệnh như năm nay thì tốt hơn hết là họ nên tạm ngưng một số tập quán đó.
Thật ra tại Việt Nam, người dân khó mà từ bỏ thói quen dùng thịt gà để nấu nướng, nhất là trong những dịp giỗ Tết, vì đó là một thứ thịt rất thông dụng và tương đối hợp với túi tiền của nguời tiêu thụ so với các loại thịt khác.
Theo nhà báo Margie Mason của hãng Thông Tấn AP thì dường như người ta cố tình tìm ra một lý do nào đó để biện minh cho việc tiếp tục làm ngơ trước những lệnh cấm của chính quyền về vấn đề này. Nhà báo này kể lại rằng bà Lê thị Sang 58 tuổi có 3 người con bị chết trong vụ bộc phát cúm gia cầm hồi năm ngoái sau khi họ dùng thịt gà trong một tiệc cưới của người con trai. Dù mẫu thử nghiệm cho thấy 2 nạn nhân đầu tiên có vi rút cúm gia cầm, còn người thứ ba bị chết vì những triệu chứng tương tự, nhưng bà Sang không tin như vậy, và sau đó bà vẩn tiếp tục mua thịt gà mỗi tuần vì cho rằng các con của bà đã chết vì những chứng bệnh khác.
Có người còn cho rằng trong năm ngoái, dịch cúm gà còn tệ hại hơn nhiều, vậy mà người ta vẫn nấu nướng thịt gà trong dịp Tết Giáp Thân, vậy thì năm nay tại sao lại từ bỏ thịt gà, nhất là năm nay lại là năm Ất Dậu.
Trong năm ngoái chính phủ Việt Nam đã cấm buôn bán và chuyên chở gà vịt trong dịp Tết Giáp Thân khi cúm gia cầm hoành hành tại 10 nước ở châu Á, gây thiệt mạng cho 20 người tại Việt Nam và 12 người tại Thái Lan. Tuy nhiên người ta không thấy lệnh cấm này được ban hành trong dịp Tết Ất Dậu. Vì vậy số người dùng thịt gà trong năm nay không giảm sút bao nhiêu mặc dầu có một số người thận trọng đã dùng các loại thịt khác để thay thế cho thịt gà.
Cũng theo tin từ Việt Nam thì một cuộc họp để thảo luận về các biện pháp phòng chống vi rút cúm gia cầm sẽ được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 23 đến 25 tháng Hai dưới sự bảo trợ của Tổ Chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc và Tổ Chức Thú Y Quốc Tế.
Đối với những người Việt đang sống trên đất Mỹ thì dịch cúm gà chỉ thấy xuất hiện trên các bản tin có liên quan đến Việt Nam, và thịt gà vẫn được dùng để nấu nướng trong dịp Tết Ất Dậu vì tại Hoa Kỳ an toàn thực phẩm cho người tiêu thụ đã được chính quyền đặc biệt chú trọng.
Đa số các gia đình người Việt tại Hoa Kỳ vẫn tìm cách một số phong tục tập quán trong ngày Tết Nguyên Đán mặc dù có nhiều người đã xa quê hương gần 30 năm. Tết năm nay lại rơi vào những ngày đầu tuần cho nên có nhiều người vẫn đi làm như thường lệ. Ngoại trừ ở các Tiểu Bang có nắng ấm và đông người Việt như California, Texas, còn những nơi khác ở miền Đông Bắc Hoa Kỳ thì đây là mùa của băng giá, của tuyết phủ, cho nên tại những nơi này mùa Xuân cổ truyền chỉ đến với những người Việt ly hương trong những sinh hoạt có tính cách tôn giáo và gia đình.
Tại California, nơi có đông người Việt nhất trên đất Mỹ và được xem là miền có nắng ấm hầu như quanh năm, Tết Nguyên Đán đã được thể hiện qua nhiều sinh hoạt của người Việt. Hình ảnh và không khí của Tết cổ truyền đã được nhận thấy trên các chương trình truyền hình, truyền thanh và báo chí của người Việt, cũng như trong những chợ hoa, hội chợ, và các cuộc diễn hành đầy màu sắc dân tộc.
Theo lời của những người tổ chức thì mục đích của các sinh hoạt này là nhằm giúp duy trì càng nhiều càng tốt các phong tục tập quán của người Việt trên xứ người, đồng thời trình bày những cái hay cái đẹp trong nền văn hóa Việt Nam với người bản xứ và các cộng đồng bạn tại Hoa Kỳ.
