Đường dẫn truy cập

Đọc The Tiger’s Wife của Téa Obreht


Đọc The Tiger’s Wife của Téa Obreht
Đọc The Tiger’s Wife của Téa Obreht

Téa Obreht sinh năm 1985 ở Belgrade, Nam Tư. Năm lên bảy tuổi cô di cư sang sống ở Cyprus và Ai Cập. Năm 1997 cô sang sống ở Hoa Kỳ. Tác phẩm của Téa Obreht đã xuất hiện trong nhiều tạp chí văn học nổi tiếng như The New Yorker, The Atlantic, Harper’s, Zoetrope: All-Story, và trong các tuyển tập truyện ngắn. The Tiger’s Wife (Vợ Cọp) là truyện dài đầu tay xuất bản tháng Ba năm 2011. Cô là tác giả trẻ tuổi nhất trong 20 nhà văn dưới bốn mươi tuổi được tạp chí The New Yorker bình chọn là những nhà văn có triển vọng tươi sáng nhất. Tác phẩm Vợ Cọp được trao giải Orange năm 2011. Téa Obreht hiện đang sống ở Ithaca New York.

The Tiger’s Wife hay Vợ Cọp được kể qua lời của Natalia Stefanovic. Cô bác sĩ Natalia giúp cô bạn Zóra sang Brejevina, vùng lân cận để chích ngừa cho trẻ em mồ côi được các vị linh mục Thiên Chúa Giáo nuôi dưỡng. Trong khi ở Brejevian, Natalia hay tin ông ngoại qua đời. Ông qua đời trong một bệnh xá xa lạ ở Zdrevkov, vùng biên giới cách nhà ông hơn ngàn kí lô mét nhưng lại gần Brejevina. Thi hài của ông đã được đưa về thành phố nhưng đồ dùng cá nhân còn để lại ở bệnh xá. Natalia hồi tưởng về ông ngoại, cũng là bác sĩ, đã lớn lên ở Galina, một vùng núi hẻo lánh. Ông ngoại thường đưa Natalia đi xem cọp ở sở thú. Một đôi lần ông kể cho Natalia nghe về một Người Bất Tử ông đã gặp và về một người phụ nữ tương truyền là vợ của cọp. Người Bất Tử, vì mang nợ với thần chết nên bị trừng phạt bằng cách không thể chết dù bị người ta bắn vào đầu và dìm xuống nước cả giờ. Năm 1941 thành phố bị ném bom, thú vật trong sở thú bị tản lạc. Có một con cọp giống Siberia lạc về Galina. Dân làng Galina tìm cách bẫy cọp, nhưng cọp luôn thoát được bẫy nhờ có sự giúp sức của một người phụ nữ câm và điếc. Người phụ nữ này là vợ của Luka, anh hàng thịt vũ phu thường đánh đập nàng. Đây là một phụ nữ Hồi giáo dân làng không thân thiện một phần cũng vì anh chồng Luka thô lỗ. Trong làng có hai mẹ con chú bé nhà quê. Bà mẹ Vera là người tốt bụng thường bảo chú bé con mang thức ăn đến cho nàng. Chú bé nhà quê này cũng yêu thích cọp qua hình ảnh con cọp trong tập truyện tranh thiếu nhi The Jungle Book (Rừng Hoang). Nàng lén chồng mang thịt nuôi con cọp do đó nó trở nên thân thiện với nàng. Luka phát hiện nàng lén lấy thịt nuôi cọp nên cột nàng trong nhà kho là nơi cọp đến tìm thức ăn với mục đích đem nàng làm mồi nhử cọp. Tuy nhiên cọp không giết nàng, trái lại Luka bỗng dưng biến mất chỉ còn lại mớ quần áo bầy nhầy đẫm máu. Cuộc săn cọp trở nên ráo riết hơn với sự tham gia của Darisa, một thợ săn chuyên nghiệp. Darisa phát hiện người đàn bà câm và điếc đã giúp cọp trốn thoát những bẫy rập của ông ta nên nổi giận tấn công nàng giữa rừng trong đêm khuya. Chú bé đến kịp lúc cứu mạng nàng bằng cách nhào vào cắn Darisa. Khi bị Darisa đè bẹp trên tuyết chú vớ một viên đá đập vào mặt Darisa và khi ông ta bất tỉnh chú nắm tay người đàn bà lúc ấy đang có thai sắp đến ngày sinh chạy về nhà. Darisa cũng bị cọp giết chết trong đêm ấy nhưng người làng không biết có sự tham gia của chú bé. Người ta bắt đầu dựng lên những chuyện hoang đường là người phụ nữ câm điếc là vợ cọp. Hằng đêm cọp đến trước cửa hóa thân thành người đi vào nhà và cái thai của người đàn bà câm điếc là con của cọp. Có lẽ vì sợ cọp sẽ theo người đàn bà này về làng và giết hại dân làng nên ông thầy thuốc trong làng pha thuốc độc giết nàng. Tuy nhiên người phụ nữ câm điếc này không cho phép ông đến gần chỉ có chú bé là được lòng tin của nàng. Người thầy thuốc bảo chú bé mang chai sữa đến cho nàng. Sau đó người thầy thuốc bỏ đi khỏi làng và về sau cũng bị giết chết.

Câu chuyện có hai nhánh. Một nhánh là diễn tiến chung quanh việc Natalia đi chích ngừa cho trẻ em mồ côi được nuôi dưỡng trong tu viện của Thiên Chúa Giáo. Qua Natalia tác giả cho độc giả thấy những chuyện đau lòng của chiến tranh khi láng giềng bỗng dưng biến thành kẻ thù. Còn nhánh kia là những biến cố xảy ra trong cuộc đời của một chú bé ở làng quê hẻo lánh trôi giạt lên thành phố trở thành một bác sĩ danh tiếng rồi chứng kiến cảnh quốc gia của ông tan rã thành từng mảnh vụn. Ông chứng kiến nhiều chuyện ly kỳ như gặp Người Bất Tử và Vợ Cọp. Hai nhánh truyện này gặp nhau ở Natalia vì chú bé chính là ông ngoại của Natalia.

Tất cả những địa danh trong truyện đều không phải là địa danh có thực. Tôi xin tóm tắt đôi hàng về lịch sử cuộc chiến tranh Nam Tư để minh họa truyện Vợ Cọp. Trước năm 1980 dưới sự lãnh đạo của Josip Broz Tito Cộng hòa Liên bang Xã hội Chủ nghĩa Nam Tư là một khối bao gồm: Bosnia và Herzegovina (được ghép lại thành một “tiểu bang” theo chế độ Cộng hòa), Croatia, Serbia, Montenegro (Serbia và Montenegro về sau kết hợp thành Cộng hòa liên bang), Macedonia, và Slovenia. Tháng Sáu năm 1991 Slovenia và Croatia tuyên bố độc lập. Tháng Chín đến phiên Macedonia. Dần dần khối Cộng hòa Liên bang trở thành mấy quốc gia. Bosnia, Croatia, và Serbia có chung một nền văn hóa tuy tôn giáo khác nhau. Đa số dân ở Bosnia theo Hồi giáo, dân Croatia theo Thiên Chúa giáo, và đa số người Serbia theo Thiên Chúa Orthodox. Trước đây họ sống chung với nhau khá hòa bình, sự tách rời lãnh thổ đưa đến kỳ thị sắc tộc và tôn giáo và từ đó dẫn đến những cuộc thảm sát đẫm máu. Cuộc chiến tranh giữa các quốc gia này chấm dứt năm 1995 với khoảng 100 ngàn người chết và 2 triệu rưỡi người phải lìa bỏ xứ sở.

Xuất bản một quyển sách ở thị trường Mỹ ở cái tuổi 25, lại được giải văn học Orange đủ khẳng định tài năng của Téa Obreht. Tuy nhiên, tôi thấy hai trăm trang đầu tiên không hứng thú. Tác giả kể tỉ mỉ chuyện đi xem cọp với ông ngoại nhưng độc giả không thể nhận ra động cơ tâm lý đã thúc đẩy nhân vật hành động như thế cho đến gần cuối truyện. Vì không thể nhận ra chiều sâu của nhân vật độc giả dễ mất kiên nhẫn. So sánh nhân vật của Obreht với các nhân vật trong Nửa Mặt Trời Vàng của Chimamanda Adichie, giải Orange năm 2007, thì nhân vật của Adichie có cá tính sắc sảo, thu hút hơn. Adichie cũng hiểu biết về phong tục, tập quán, thức ăn địa phương của Nigeria nên truyện của cô phong phú hơn. Người ta cho rằng việc dùng tên địa phương không có thật là một cách xóa nhòa biên giới giữa hiện thực và huyền ảo, tuy nhiên đây cũng có thể là một tiểu xảo để tránh sự sai lầm trong những chi tiết địa lý và lịch sử do thiếu nghiên cứu. Chi tiết Natalia ngủ trong rừng nho để chờ một mora đến thu linh hồn người chết và sau đó theo dõi người đàn ông trong rừng nho là một chi tiết rất ngây thơ. Ở cái xứ mà người ta giết người như giết ngóe, và “gang rape” phụ nữ là một phương pháp để thanh lọc chủng tộc là chuyện xảy ra giữa ban ngày mà vị nữ bác sĩ trẻ tuổi đi đêm vào rừng một mình, theo dõi người lạ mặt, trên một phần đất thù nghịch, hành động này thật là phi lý.

Nếu nói Charles Simic vì là người cùng quê Belgrade với Téa Obreht nên khen ngợi cô tôi e hơi bất công vì ông Simic tuy có nhiều lời khen ngợi rất hào phóng nhưng ông cũng đưa ra những lời phê bình rất xác đáng. Theo ông những chi tiết về thời niên thiếu của Luka đưa đến việc lấy người đàn bà câm điếc làm vợ, câu chuyện người thợ săn đến làng của Luka để săn cọp, và ông thầy thuốc trong làng người đã nhờ tay chú bé để giết Vợ Cọp dông dài không cần thiết. Rayyan Al-Shawaf chuyên điểm sách cho The Boston Globe, Chicago Sun-Times, và nhiều tờ báo danh tiếng khác đã đề nghị truyện sẽ có kết quả hữu hiệu hơn nếu những huyền thoại lồng trong quyển Vợ Cọp được tách riêng ra. Điều tôi thích trong quyển Vợ Cọp là Tea Obreht đã nói lên những điều rất nhân bản. Trong chiến tranh, thua thiệt nhất vẫn là người dân phải chịu cảnh chết chóc, đói khát, trôi sông lạc chợ, trẻ con mồ côi không còn biết sợ kim chích vì đã trải qua quá nhiều cảnh hãi hùng; trong khi những người có quyền lực vũ khí trong tay giết hại người vô tội, những người dân thường tuy khác biệt về tôn giáo và sắc tộc vẫn thấy thương xót và cố gắng sống hòa bình với nhau. [NTHH]

XS
SM
MD
LG